Cấy phân... để chữa bệnh

Các vi khuẩn này không những giúp chúng ta tiêu hóa thức ăn mà còn góp phần xây dựng hệ thống miễn dịch giúp cơ thể khỏe mạnh. Thế nhưng, hệ vi sinh đường ruột đôi khi cũng bị mất cân bằng, dẫn đến một số vấn đề về tiêu hóa hoặc thần kinh.

Trong những năm gần đây, một biện pháp y tế lạ lùng được gọi là cấy ghép phân (cấy ghép vi sinh vật có trong phân-FMT) đã ra đời và được công nhận là phương pháp hiệu quả giúp khôi phục cân bằng hệ vi sinh vật cho bệnh nhân.

FMT không phải là một khái niệm mới, nó đã được đề cập lần đầu tiên trong tài liệu là vào thế kỷ thứ 4 khi Ge Hong mô tả việc sử dụng huyền phù trong miệng để điều trị tiêu chảy nặng hoặc ngộ độc thực phẩm.

Sự quan tâm ngày càng tăng đối với FMT khi tỷ lệ nhiễm vi khuẩn Clostridium difficile (gây tiêu chảy, viêm ruột) có xu hướng gia tăng và mong muốn tìm ra các lựa chọn điều trị tốt hơn cho những người mắc bệnh nhiễm trùng này.

Phân của người hiến xác định sẽ được sàng lọc cẩn thận các rủi ro truyền nhiễm.

Bệnh nhiễm trùng do Clostridium difficile

Nhiễm trùng Clostridium difficile là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh tiêu chảy tại Mỹ, thậm chí đe dọa đến tính mạng. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), mỗi năm có 14.000 ca tử vong liên quan đến Clostridium difficile. Trong 20 năm qua, số lượng các ca bệnh đã tăng hơn gấp đôi với mức độ nghiêm trọng và khả năng kháng trị liệu tiêu chuẩn gia tăng.

Nhiễm trùng Clostridium difficile thường được điều trị bằng kháng sinh như metronidazole và vancomycin đường uống, có hiệu quả chống lại vi khuẩn nhưng không giải quyết được các rối loạn sinh lý tiềm ẩn dẫn đến tình trạng này.

 Do đó, sự tái phát của nhiễm trùng Clostridium difficile là rất cao với tỷ lệ tái phát lên tới 10-20% sau khi điều trị bằng kháng sinh ban đầu và lên đến 40-65% ở những bệnh nhân được điều trị trong đợt thứ hai.

FMT đã được sử dụng thành công để điều trị nhiễm trùng Clostridium difficile tái phát bằng cách cân bằng lại hệ vi sinh đường ruột sẽ điều chỉnh các rối loạn sinh lý có thể dẫn đến tái phát nhiễm trùng Clostridium difficile.

Từ phân tích kết hợp tất cả các báo cáo của bệnh nhân về FMT đối với nhiễm trùng Clostridium difficile tái phát trong y văn, hiệu quả điều trị lên đến hơn 90%. 

Hơn nữa, thử nghiệm ngẫu nhiên có kiểm soát đầu tiên đối với FMT cho mục đích này đã được công bố trong năm nay và cho thấy FMT có hiệu quả rõ rệt hơn so với một liệu trình kháng sinh tiêu chuẩn của vancomycin trong điều trị tiêu chảy do Clostridium difficile tái phát.

Cấy phân được thực hiện như thế nào?

Nếu một người đã bị tái phát nhiễm trùng Clostridium difficile, mặc dù điều trị bằng kháng sinh truyền thống thì có thể phù hợp với FMT. Một người hiến phân xác định sẽ được sàng lọc cẩn thận các rủi ro truyền nhiễm giống như người hiến máu.

 Phân và máu của người hiến tặng được kiểm tra các bệnh nhiễm trùng cụ thể mà họ có khả năng truyền sang người nhận.

Tại thời điểm thực hiện thủ thuật, dịch treo phân được chuẩn bị và được chuyển đến người nhận qua đường tiêu hóa trên bằng ống thông mũi hoặc qua đường tiêu hóa dưới bằng nội soi. Cả hai đường này đều có hiệu quả, tuy nhiên, có một số gợi ý trong tài liệu y khoa rằng việc cung cấp qua đường tiêu hóa dưới có hiệu quả tăng cao hơn.

Cấy phân có an toàn không?

FMT dường như an toàn, không có tác dụng phụ hoặc biến chứng chính liên quan trực tiếp. Tác dụng phụ nhẹ và thoáng qua là tiêu chảy đã được báo cáo. Tuy nhiên, vẫn còn lo ngại về khả năng truyền các tác nhân truyền nhiễm qua phân, mặc dù nguy cơ này có thể được giảm bớt bằng cách sàng lọc đầy đủ của người hiến.

Với sự liên quan của hệ vi sinh vật đường ruột với một bệnh tự miễn và béo phì, có một mối lo ngại là việc chuyển phân có thể vô tình cũng chuyển các rối loạn đó cho người nhận. Các nghiên cứu theo dõi dài hạn là cần thiết để nghiên cứu thêm về nguy cơ tiềm ẩn này.

Tương lai của cấy phân

FMT cũng có thể có một vai trò trong điều trị các rối loạn khác có liên quan đến hệ vi sinh vật đường ruột thay đổi. Hiện tại, các nghiên cứu sơ bộ đang được thực hiện về vai trò của FMT để điều trị bệnh viêm ruột (bệnh Crohn và viêm loét đại tràng)...

Các công ty công nghệ sinh học cũng đang nghiên cứu việc tạo và sử dụng phân nhân tạo, dùng vi khuẩn được cấy trong phòng thí nghiệm để thay thế FMT. Điều này sẽ cung cấp một sản phẩm an toàn hơn và tiêu chuẩn hơn so với sử dụng phân người. Tuy nhiên, cho đến khi công nghệ này được phát triển và thử nghiệm thêm, FMT hiện là phương pháp điều trị hiệu quả hiện có đối với nhiễm trùng Clostridium difficile tái phát.