Việt Nam kiểm soát tương đối việc sử dụng kháng sinh trong cơ sở y tế

Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn phát biểu tại lễ mitting.

Đẩy mạnh hoạt động phòng chống kháng kháng sinh

Chiều 25-11, tại Đại học Y Hà Nội đã diễn ra lễ mitting tuần lễ kháng kháng sinh với chủ đề 'Sử dụng kháng sinh đúng cách vì tương lai của chúng ta'.

Tại buổi lễ, Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, kháng thuốc là hiểm họa ngày càng lớn đối với con người và nền kinh tế Việt Nam do việc sử dụng kháng sinh ngày càng gia tăng và thiếu kiểm soát trong y tế, cũng như trong chăn nuôi và càng đáng báo động hơn khi nó xâm nhập vào chuỗi thức ăn và môi trường sinh thái của chúng ta.

Việt Nam đã hưởng ứng lời kêu gọi của Tổ chức Y tế thế giới 'Không hành động hôm nay, ngày mai không thuốc chữa' và là một trong số các nước đi đầu trong việc xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia về chống kháng thuốc giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2020 (Quyết định số 2174/QĐ-BYT ngày 21-6-2013), với mục tiêu đẩy mạnh các hoạt động phòng, chống kháng thuốc, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác phòng, chống dịch bệnh, khám chữa bệnh góp phần vào sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân.

Về quản lý sử dụng thuốc kháng sinh, Bộ Y tế đang tiến hành bổ sung sửa đổi 'Hướng dẫn thực hiện quản lý sử dụng kháng sinh trong bệnh viện' được ban hành kèm theo Quyết định số 772/QĐ-BYT ngày 4-3-2016 của Bộ trưởng Y tế.

Hướng dẫn này nhằm bổ sung, sửa đổi các nội dung mới về quản lý sử dụng kháng sinh, việc phân chia các nhóm kháng sinh theo mức độ quản lý, hoàn thiện quy trình phê duyệt kháng sinh thuộc nhóm cần dự trữ. Bộ Y tế cũng rà soát Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh nhiễm trùng, quản lý việc kê đơn thuốc để ngăn chặn tình trạng kháng thuốc.

Năm 2020, cũng đánh dấu lần đầu tiên Việt Nam có Nghị định quy định về tổ chức, hoạt động dược lâm sàng của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh đã được Chính phủ ban hành (Nghị định 131/2020/NĐ-CP). Trong đó có các nội dung quy định về số lượng người phụ trách công tác dược lâm sàng và người làm công tác dược lâm sàng. Điều này sẽ hỗ trợ bác sĩ kê đơn nói chung và kê thuốc kháng sinh một cách phù hợp, an toàn, hiệu quả.

Kế hoạch Hành động Quốc gia về kháng thuốc của Việt Nam sẽ kết thúc vào cuối năm nay, là đường hướng tiếp theo cho Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chuẩn bị cho xây dựng Chiến lược Quốc gia về phòng, chống kháng thuốc giai đoạn 2021 - 2030. WHO, FAO và các đối tác khác đã sẵn sàng hỗ trợ chính phủ Việt Nam cho nỗ lực này.

Tại buổi lễ, Bộ Y tế cùng với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng các đối tác như Tổ chức Y tế Thế giới và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc cùng nhau cam kết phối hợp, chấm dứt việc sử dụng kháng sinh sai và lạm dụng kháng sinh từ các bệnh viện, khu chăn nuôi và tại các hộ gia đình.

Các đơn vị tham gia cùng với các nhà lãnh đạo của Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống kháng thuốc và cùng nhau kêu gọi các ngành, lĩnh vực và mọi người dân cùng hành động hôm nay để duy trì hiệu quả của kháng sinh

Tiến sĩ Kidong Park, Trưởng đại diện văn phòng WHO tại Việt Nam cho biết, một trong những ưu tiên của WHO là tiếp tục hỗ trợ xây dựng năng lực quốc gia cho hệ thống giám sát và tiêu thụ kháng sinh. Những số liệu này cần phải có sớm nhất để hỗ trợ xây dựng chính sách về sử dụng kháng sinh trong bệnh viện và trong cộng đồng và để quản lý đại dịch kháng thuốc.

Bà Rana Flower, Trưởng Đại diện lâm thời văn phòng FAO cho biết, trong 10 năm tới, lượng kháng sinh dùng trong chăn nuôi dự kiến sẽ tăng gần gấp đôi, đáp ứng cho nhu cầu thực phẩm từ dân số ngày càng gia tăng, do vậy ngành lương thực và nông nghiệp, có vai trò vô cùng quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ kháng thuốc lây lan. Dọc theo từng khâu trong chuỗi thực phẩm, các biện pháp cần được thực hiện bảo đảm kháng sinh được sử dụng thận trọng và có trách nhiệm, vì vậy có thể làm chậm lại sự phát triển và lây lan của vi khuẩn kháng thuốc.

Kiểm soát tương đối việc sử dụng kháng sinh trong cơ sở y tế

Chia sẻ với báo chí, TS Cao Hưng Thái, Phó Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh cho biết, Việt Nam đã có nhiều chương trình hành động thiết thực để nâng cao nhận thức về kháng kháng sinh; thiết lập hệ thống giám sát kháng kháng sinh toàn quốc và tiến tới hội nhập với thế giới; bảo đảm thuốc kháng sinh có chất lượng đáp ứng yêu cầu điều trị; tăng cường sử dụng thuốc hợp lý an toàn, hiệu quả; tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn trong các cơ sở khám, chữa bệnh; tăng cường công tác quản lý kháng sinh trong nông nghiệp.

Hiện nay, Bộ Y tế đã ban hành đề án Tăng cường kê đơn và kiểm soát kê đơn. Trong đó, đã triển khai kết nối liên thông các nhà cung ứng thuốc ở cộng đồng, nhà thuốc tại các bệnh viện.

TS Cao Hưng Thái, Phó Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh cung cấp thêm thông tin cho báo chí.

Về việc sử dụng hợp lý thuốc an toàn liên quan tới kê đơn, Bộ Y tế đang xây dựng ứng dụng công nghệ thông tin trong kê đơn điện tử, hiện đang áp dụng triển khai tại Hà Tĩnh, Hưng Yên để xây dựng mô hình kiểm soát kê đơn thuốc phù hợp. Từ đó, mô hình này sẽ được nhân rộng ra toàn quốc vào tháng 1-2021.

Về việc kiểm tra, giám sát những vi phạm với việc bán thuốc không kê đơn, Bộ Y tế giao thanh tra Bộ và thanh tra các Sở Y tế tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát và xử phạt theo quy định. Theo thống kê chung chung, những vi phạm lớn thường xảy ra ở những thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh.

Về kiểm soát kháng sinh trong cơ sở khám chữa bệnh, ông Hưng cho biết, Việt Nam hiện đang kiểm soát bằng tỷ trọng kháng sinh sử dụng so với tỷ trọng tiền thuốc sử dụng để so sánh việc sử dụng kháng sinh tăng hay giảm.

Ông Thái cho biết, WHO đang hỗ trợ Bộ Y tế ứng dụng công nghệ thông tin trong đánh giá tỷ trọng tiền thuốc kháng sinh sử dụng. Tuy nhiên, vấn đề này rất khó vì liên quan đến báo cáo sử dụng kháng sinh tại các bệnh viện mà các phần mềm hiện chưa tương thích. Do đó, đến nay, Việt Nam chưa xác định tỷ trọng kháng sinh tăng hay giảm.

Tuy nhiên, ông Thái cũng cung cấp thêm thông tin tích cực: 'Nhìn chung theo báo cáo từ BHYT, vấn đề sử dụng kháng sinh của Việt Nam đang được kiểm soát tương đối. Tỷ trọng tiền thuốc, danh mục thuốc kháng sinh được sử dụng trong cơ sở khám, chữa bệnh có xu hướng giảm đi'.

Theo báo cáo toàn cầu về kháng thuốc năm 2014 của Tổ chức Y tế thế giới được tổng hợp từ 114 quốc gia trên khắp các khu vực cho thấy: người bệnh phải nằm viện lâu hơn và tỷ lệ tử vong tăng lên ở tất cả các nhóm tuổi.

Tại châu Âu: số ngày nằm viện tăng 2,5 triệu ngày, tỷ lệ tử vong 25.000 người/năm. Thái Lan, tăng hơn 3,2 triệu ngày nằm viện và tử vong 38.000 người/năm. Ở Mỹ khoảng 2 triệu người mắc bệnh nhiễm khuẩn và tử vong 23.000 người/năm.

Điều này tác động đến kinh tế, xã hội hết sức to lớn (ở Mỹ chi phí trực tiếp hơn 20 tỷ đô la/năm và chi phí gián tiếp hơn 30 tỷ đô la/năm) đặc biệt ở các nước nghèo, kém phát triển.