THẮC MẮC

Phát triển chiều cao rất nhanh có phải dậy thì sớm không?

Chào bác sĩ. Năm nay con 15 tuổi, ở những năm lớp 7, con phát triển chiều cao rất nhanh, nhưng đến năm lớp 9, chiều cao của con cứ dậm chân tại chỗ, những đứa bạn của con thì cao lên hẳn, vậy cho con hỏi trường hợp của con có phải là dậy thì sớm không. Hiện tại con cao 167 cm, liệu luyện tập thể thao có giúp con cao lên 175 cm được không bác sĩ?

Tư vấn

Chào bạn!
Chiều cao phụ thuộc khá nhiều vào gen di truyền. Tuy nhiên, đây không phải yếu tố quyết định hoàn toàn, mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác. Để phát triển chiều cao, cần hiểu thêm các yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao. Có nhiều yếu tố làm thay đổi chiều cao như: di truyền, dậy thì, hormon, môi trường, xã hội, hoạt động thể thao và dinh dưỡng.
- Gen di truyền:
Yếu tố này phụ thuộc vào chiều cao của bố mẹ. Để tính được chiều cao trung bình theo gen, có nhiều công thức được đưa ra:
Công thức 1:
Chiều cao con trai = ((chiều cao mẹ + 15cm) + chiều cao bố) / 2
Chiều cao con gái = ((chiều cao bố - 15cm) + chiều cao mẹ) / 2
Công thức 2:
Cần tính chiều cao trung bình của bố và mẹ:
TBBM = (chiều cao bố + chiều cao mẹ) / 2
Với bé trai: chiều cao trung bình = TBBM + 6cm, chiều cao tối đa = TBBM + 11cm, chiều cao tối thiểu = TBBM + 1cm.
Với bé gái: chiều cao trung bình = TBBM - 6cm, chiều cao tối đa = TBBM + 1cm, chiều cao tối thiểu = TBBM - 11cm
Đây chỉ là những công thức tính toán trên gen di truyền mà thôi. Nên sẽ không hoàn toàn quyết định chiều cao sau này.
- Yếu tố dậy thì và hormon:
Chiều cao sẽ tăng từ khi hình thành cho đến hết tuổi dậy thì. Trước khi dậy thì, những phần xương ống (chân, tay) mềm và có thể thay đổi chiều dài. Khi dậy thì, các đĩa tăng trưởng Epiphysis bắt đầu được hình thành và củng cố nên tăng trưởng dừng lại.
Với con gái, thời kỳ tăng trưởng nhanh nhất là từ 8 - 13 tuổi. Còn con trai sẽ từ 10 - 15 tuổi. Điều này cho thấy con trai có lợi thế hơn con gái 2 năm để phát triển nên chiều con trai thường cao hơn con gái. Bên cạnh đó, nội tiết tố nam testosterone giúp xương phát triển lâu hơn. Tại thời điểm này, chiều cao có thể tăng 7-12cm mỗi năm. Sau đó vẫn tiếp tục tăng chậm dần cho hết tuổi trưởng thành, với con gái là 18 tuổi và con trai là 20 tuổi.
- Yếu tố môi trường và xã hội:
Môi trường, xã hội cũng đóng một vai trò rất quan trọng trong việc tăng chiều cao. Chiều cao phụ thuộc khá nhiều vào điều kiện sống khi còn bé.
Các yếu tố môi trường như: tầng lớp xã hội, giáo dục của cha mẹ... Những bé phải nhập viện khi còn thơ ấu thường thấp hơn với bé không bị nhập viện.
Trẻ có cha mẹ ly thân hay ly dị cũng thường thấp hơn. Nhất là trẻ có cha mẹ ly dị giữa lứa tuổi từ 4-7 tuổi. Môi trường căng thẳng dễ ảnh hưởng đến chiều cao.
Khoảng 20% chiều cao phụ thuộc vào môi trường ở đâu và điều kiện sống.
- Hoạt động thể thao: Hoạt động thể thao thường cao hơn như chơi bóng rổ, bóng chuyền, bóng đá, bơi lội...
- Dinh dưỡng:
Đây cũng là một yếu tố quyết định rất lớn tới sự phát triển chiều cao. Chiều cao tăng từ khi hình thành đến hết tuổi dậy thì. Tuy nhiên, có ba giai đoạn quan trọng: giai đoạn phôi thai, độ tuổi từ 6 - 8 và tuổi niên thiếu. Một chế độ ăn uống thích hợp và chăm sóc sức khỏe trong 3 giai đoạn này có thể có ảnh hưởng rất lớn đến chiều cao.
Ngay khi còn mang thai, nếu trẻ được nuôi dưỡng bổ sung tốt, Cha mẹ không hút thuốc, uống rượu... trẻ sẽ có lợi thế phát triển tốt hơn.
Dinh dưỡng cần phải có đủ năng lượng phù hợp với từng lứa tuổi. Nếu quá ít sẽ suy dinh dưỡng nhưng quá nhiều lại gây béo phì. Bữa ăn cần đủ 4 yếu tố: đạm (chiếm 10-15% tổng năng lượng), tinh bột (chiếm 60-65% tổng năng lượng), chất béo (chiếm 10% tổng năng lượng) và rau. Không nên ăn bất cứ thứ gì quá nhiều, mất cân bằng.
Vitamin và khoáng chất cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển chiều cao, canxi có nhiều trong sữa, đậu tương và rau quả.
Sữa có chứa một lượng canxi lớn, để hấp thụ được dễ dàng hơn nhờ sự kết hợp của vitamin D và photpho trong sữa. Ngoài ra, sữa cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất và nguồn protein có giá trị cao sinh học và axit amin quan trọng.
Nên chú ý đến vitamin A. Nó ngăn ngừa khô mắt cũng như cải thiện khả năng chống lại nhiễm trùng và tham gia phát triển chiều cao. Một số loại thực phẩm có nhiều vitamin A là sữa, trứng, cá và thịt.
Bên cạnh đó, sắt và kẽm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển chiều cao. Sắt có nhiều trong các món ăn động vật như thịt, cá... Kẽm có trong con hàu, gan lợn, bò thịt, sữa, sữa đậu nành và lòng đỏ trứng...
Để phát triển chiều cao, ngoài những yếu tố không thể tác động như: gen di truyền, hormon... thì yếu tố bên ngoài là những yếu tố có thể giúp phát triển được chiều cao tối ưu của mình. Tập luyện thể thao, ăn uống dinh dưỡng hợp lý, tạo điều kiện và môi trường sống trong sạch, lành mạnh.
Chúc bạn sức khỏe!