Ngay cả thuật ngữ 'em bé theo đơn đặt hàng' đã cho thấy sự hão huyền, ám chỉ quá trình trong đó các cặp vợ chồng có thể chọn ra những đặc điểm cho con mình một cách dễ dàng như thể chọn mẫu giấy dán tường và loại bỏ khỏi quần thể toàn bộ những đặc điểm hay khuyết tật.
Tuy nhiên, sự thật đằng sau những em bé này còn rất xa với kịch bản thiếu nghiêm túc trên. Dưới đây là bốn trong số những niềm tin phổ biến nhất về 'em bé theo đơn đặt hàng' và độ chính xác thực sự của chúng.
Chúng ta có thể thiết kế ra phôi theo ý muốn: Sai
Quan niệm sai lầm dai dẳng nhất về quá trình y học tạo ra cái gọi là 'em bé theo đơn đặt hàng', có tên chẩn đoán di truyền trước cấy phôi (PGD), cho rằng một nhà khoa học sẽ chế tạo ra những phôi mới có những đặc điểm nhất định. Nhưng PGD là một quá trình lựa chọn, chứ không phải chế tạo.
Đầu tiên và trước hết, cặp vợ chồng luôn phải qua thụ tinh trong ống nghiệm trước khi họ có thể chọn PGD. Điều này đòi hỏi bác sĩ tạo ra phôi một cách thủ công bằng cách kết hợp trứng và tinh trùng trong một đĩa thí nghiệm. Đây là cách duy nhất để một phôi thai được tạo ra - các bác sĩ không thể làm thay đổi đặc tính của phôi trước hoặc sau khi nó được thụ tinh.
'Em bé theo đơn đặt hàng' được hiểu đơn giản là việc sinh sản bằng phương pháp thụ tinh ống nghiệm
Bác sĩ sẽ tạo ra một số phôi nhất định, sau đó để chúng phát triển trong khoảng 3 ngày trước khi xem xét các gen. Tại thời điểm này, phôi có 6-10 tế bào, 1 hoặc 2 trong số đó có thể được lấy ra để kiểm tra. Đây là lúc có sự lựa chọn - nếu cặp vợ chồng biết rằng phôi kiểm tra dương tính với bệnh Huntington, họ có thể chọn để cấy một phôi khác.
Dù còn nhiều tranh cãi, song công nghệ chẩn đoán di truyền trước khi cấy phôi đang cải tiến từng ngày.
Có thể giảm số khuyết tật trong quần thể: Đúng
Một trong những ứng dụng phổ biến nhất của PGD là sàng lọc phôi về những rối loạn di truyền. Các cặp vợ chồng phát hiện ra mình mang rối loạn di truyền liên quan đến giới tính hoặc gen thường chọn PGD để tránh việc sinh ra đứa con mang bệnh đó. Các bác sĩ có thể sàng lọc hơn 100 bệnh khác nhau, gồm nhiều bệnh làm giảm nghiêm trọng chất lượng và thời gian sống, chẳng hạn như bệnh Tay - Sachs, thường khiến đứa trẻ bị chết ở tuổi lên 4, bệnh Huntington, bệnh ưa chảy máu, xơ nang và bệnh hồng cầu liềm. Họ cũng có thể kiểm tra các bất thường nhiễm sắc thể, trong đó tế bào có quá nhiều hoặc quá ít nhiễm sắc thể, chẳng hạn như hội chứng Down.
Về lý thuyết, các cặp vợ chồng có thể chọn phôi bị một trong những bệnh này, nhưng hầu hết các cặp vợ chồng làm PGD để loại trừ các khuyết tật.
Em bé được thụ tinh trong ống nghiệm có thể sẽ giảm nguy cơ một số loại dị tật
Nhiều người đã đặt câu hỏi liệu quá trình này có thúc đẩy những thành kiến chống lại người tàn tật hay không. Tuy đây là một tuyên bố gây tranh cãi, song PGD có khả năng giảm số khuyết tật di truyền trong quần thể phụ thuộc vào việc ai quyết định sử dụng nó và sử dụng như thế nào.
Các cặp vợ chồng có thể chọn những đặc điểm thẩm mỹ và tính cách cho đứa con: Sai
Một trong những ý tưởng đáng sợ nhất về thử nghiệm di truyền là việc lựa chọn những đặc điểm 'đáng mong muốn' hơn những đặc điểm khác, mà cuối cùng có thể dẫn đến một quần thể đồng nhất hơn. Nếu được chọn, liệu có bậc phụ huynh nào lại không chọn để con mình thông minh? Thế còn về chiều cao hoặc thể thao? Việc nhặt ra những nét tốt đẹp cho đứa trẻ từ cuốn sách quảng cáo, về lý thuyết, gần như chắc chắn sẽ định hình lại quần thể, nhưng chớ vội lo, đơn giản là công nghệ không có khả năng đó.
Những nét thẩm mỹ tương đối duy nhất mà bác sĩ có thể sàng lọc ngay bây giờ là giới tính và màu mắt. Khá đơn giản để chọn một phôi với giới tính nhất định sau khi xét nghiệm và một số biến thể gen nhất định có thể dự đoán màu mắt với độ chắc chắn cao. Ngoài điều này ra thì mọi thứ đều khá mù mờ. Màu tóc vẫn là một bí ẩn di truyền và những đặc điểm khó định nghĩa hơn - ví dụ như mũi nhỏ - thì không thể sàng lọc được và có lẽ sẽ vẫn như vậy trong nhiều năm. Còn với những đặc điểm tính cách như trí thông minh ư? Hãy quên đi.
Tuy nhiên, nhiều người lo ngại rằng lựa chọn giới tính và việc thích có con trai có thể tạo ra các vấn đề trong xã hội. Nhưng cũng như với sàng lọc khuyết tật, số các bậc cha mẹ có khả năng sử dụng PGD vào thời điểm này chưa đủ để cho phép biểu hiện sự ưa chuộng giới tính và thay đổi quần thể.
Bố mẹ không thể lựa chọn đứa trẻ sẽ có những đặc điểm gì
Chỉ có một số người có đủ tiền làm PGD: Đúng
Một trong những lý do chính khiến sự lo sợ các em bé PGD sẽ thống trị thế giới trở nên thiếu cơ sở là chi phí và những khó khăn trong việc thực hiện phương pháp này. Thụ tinh trong ống nghiệm kèm theo PGD và chuyển phôi sau đó tốn khoảng 17.000- 25.000 đôla ở Mỹ.
Hầu như tất cả các chương trình bảo hiểm y tế đều từ chối chi trả cho PGD, vì nó bị coi là thử nghiệm hoặc không cần thiết về mặt y học. Hầu hết các cặp vợ chồng không có khả năng cho gánh nặng tài chính này - và nếu có thể, họ cũng khó mà lãng phí thời gian và tiền bạc để chọn hết phôi này đến phôi khác vì một điều rất tầm thường như màu mắt.
Chẩn đoán di truyền trước cấy phôi đã và nhiều khả năng sẽ vẫn còn gây tranh cãi vì nhiều lý do, thế tiến thoái lưỡng nan về đạo đức và lo sợ. Dù xã hội có hay không cho phép một số dạng PGD nhất định, song một sự thật không thể phủ nhận là công nghệ đang được cải tiến từng ngày.
Ảnh minh họa: Internet
BS. Cẩm tú
Thấy hữu ích thì LIKE và SHARE ngay nhé!