Hiểu đúng về say nắng và say nóng

Say nóng

Là hiện tượng do tăng thân nhiệt, xảy ra khi sự hấp thu nhiệt với tốc độ nhanh hơn sự tỏa nhiệt từ cơ thể ra môi trường, khiến cho cơ thể vượt quá nhiệt độ bình thường.

Cơ chế chống nóng bị rối loạn, do đứng lâu trong nắng, hoặc trong môi trường nóng khiến cho trung tâm này bị tê liệt sau khi bị kích thích quá mạnh, thân nhiệt sẽ tăng lên, trong khi các phản ứng chống nóng lại không có.

Say nóng có thể xảy ra khi làm việc nặng nhọc ở thời tiết nắng nóng hoặc làm việc ở nơi nóng bức không có gió (trong toa xe, hầm lò …) và không đủ nước uống. Nông dân làm việc ở những cánh đồng trũng nước đã bị mặt trời hun nóng. Khi đó, cơ thể sẽ có các phản ứng để giảm thân nhiệt: Mạch máu ngoại vi giãn nở để máu dồn nhiều tới da nhằm thải được nhiều nhiệt.

Tăng tiết mồ hôi, tăng bay hơi mồ hôi để hạ nhiệt. Nếu mọi nỗ lực của cơ thể mà vẫn không giảm được sức nóng do môi trường tác động, trong cơ thể sẽ diễn ra những biến đổi sinh hóa trầm trọng gây nguy hiểm.

Về triệu chứng, lúc đầu nạn nhân thường vã mồ hôi, mặt đỏ dừ, cảm giác nghẹt thở, có khi có rối loạn tiêu hóa như đau bụng, buồn nôn, nôn. Sau đó nạn nhân chóng mặt hoa mắt, mặt tái nhợt, da lạnh và ẩm, mạch đập nhanh và yếu, đôi khi bị ngất, chuột rút (vọp bẻ), sốt cao 40 - 41 độ C, nếu nặng có thể trụy tim mạch, li bì, mê sảng.

Say nắng và say nóng đều dẫn đến tình trạng tăng thân nhiệt (Ảnh minh họa: Internet)

Say nắng

Đó là một thể của say nóng, gần giống như say nắng, nhưng nặng hơn và có thể nguy hiểm tới tính mạng. Bệnh thường xảy ra khi lao động hoặc đi quá lâu ngoài trời nắng nhiều tia nắng chiếu thẳng vào vùng cổ gáy.

Dưới tác động liên tục của ánh nắng gay gắt, trung tâm điều hòa thân nhiệt bị chấn động làm rối loạn điều hòa thân nhiệt cùng với hiện tượng mất nước cấp của cơ thể. Như vậy, say nắng thường biểu hiện bệnh nặng ngay từ đầu, có thể có nhiều dấu hiệu thần kinh sớm, rất rõ, tổn thương có thể hồi phục hoặc không hồi phục.

Một số trường hợp có thể có tụ máu dưới màng cứng và trong não. Say nắng thường xuất hiện vào giữa trưa khi ánh nắng mặt trời gay gắt có nhiều tia tử ngoại, còn say nóng hay xảy ra vào buổi xế chiều có nhiều tia hồng ngoại.

Say nóng là do trung tâm điều hòa thân nhiệt không thích ứng nổi với hoàn cảnh thời tiết xung quanh; còn say nắng, bản thân trung tâm điều hòa thân nhiệt bị chấn động, bị kích thích mạnh vì tia nắng chiếu thẳng vào đầu, cổ, gáy.

Về triệu chứng, nạn nhân bị say nắng da thường đỏ rất nóng và khô, ngay cả trong hõm nách cũng không có mồ hôi. Bệnh nặng ngay từ đầu, nạn nhân sốt rất cao 40 - 42 độ C, khó thở, tim đập nhanh, kèm theo nhiều dấu hiệu thần kinh như vật vã, co giật, li bì hoặc hôn mê.