Những ai có nguy cơ bị gan nhiễm mỡ không do rượu?

Theo thống kê, có khoảng 15-30 % dân số bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu khoảng 12 - 40 % trong nhóm bệnh nhân này sẽ diễn tiến tới viêm gan nhiễm mỡ không do rượu), khoảng 15 - 25 % bệnh nhân viêm gan nhiễm mỡ không do rượu sẽ diễn tiến đến xơ gan, và khoảng 7 % trong nhóm bệnh nhân xơ gan sẽ diễn tiến tới ung thư tế bào gan.

Những ai dễ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu?

Người bị béo phì, đái tháo đường tuýp 2, rối loạn mỡ máu, hội chứng chuyển hóa, hội chứng buồng trứng đa nang, suy giáp, hội chứng ngưng thở lúc ngủ, suy tuyến yên, suy tuyến sinh dục, cắt tá tràng tụy.

Béo phì là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Ngoài ra, một vài nghiên cứu đã gợi ý rằng khoảng một phần ba đến hai phần ba bệnh nhân đái tháo đường type 2 bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Tiếp đến là bệnh nhân bị rối loạn mỡ máu (Triglycerid máu cao. Tỉ lệ bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu trong nhóm bệnh nhân rối loạn mỡ máu khoảng 59 %.

Điểm đáng lưu ý là tỉ lệ bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và mức độ bệnh gan tăng theo tuổi và theo giới và sắc tộc, bệnh ở nam cao gấp 2 lần nữ.

Diễn tiến tự nhiên và dự hậu của bệnh gan nhiễm mỡ nhiễm mỡ không do rượu như thế nào?

Trong 2 thập kỷ qua, đã có nhiều nghiên cứu về diễn tiến tự nhiên của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Đối với những bệnh nhân đã diễn tiến qua viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, đặc biệt là xơ hóa gan (Fibrosis) thì có tăng nguy cơ cao hơn về xơ gan (cirrhosis), tỉ lệ tử vong do bệnh gan.

Người bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu có tăng tỉ lệ tử vong toàn bộ so với nhóm chứng không bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Bệnh nhân bị viêm gan nhiễm mỡ không do rượu có tăng tỉ lệ tử vong do bệnh gan.

Hiện, ở Mỹ, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là nguyên nhân đứng hàng thứ 3 của ung thư tế bào gan, tỉ lệ ung thư tế bào gan do bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu tăng 9 % hằng năm, điều này nghĩ là do tăng tỉ lệ béo phì. Khoảng 13 % bệnh nhân bị ung thư tế bào gan do bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu mà không có xơ gan.

Các nghiên cứu trên thế giới đã xác nhận rằng số lượng bệnh nhân ung thư tế bào gan do bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ngày càng tăng. Ung thư tế bào gan do bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu cần ghép gan đứng hàng thứ 2 về các nguyên nhân gây ung thư gan. Và trong tương lai nó sẽ là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan, vượt qua ung thư gan do viêm gan virus, cần được ghép gan.

Diễn tiến của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu

Những ai cần sàng lọc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu?

Tất cả những người có tăng men gan kéo dài, nên sàng lọc về bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, vì đây là nguyên nhân nhân phổ biến của tăng men gan không giải thích được. Ngoài ra, những người bị đái tháo đường type 2 sàng lọc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là bắt buộc, bất kể nồng độ men gan thế nào, bởi vì trên đối tượng bệnh nhân đái tháo đường có nguy cơ cao về tiến triển bệnh.

Bên cạnh đó, những người bị rối loạn mỡ máu, hội chứng chuyển hóa cũng được khuyến cáo sàng lọc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.

Cùng với đó, những người béo phì, việc theo dõi bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là bắt buộc, bởi vì béo phì là yếu tố nguy cơ của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và cũng làm tăng nguy cơ bệnh tiến triển.

Chẩn đoán, đánh giá gan nhiễm mỡ, cách nào?

Siêu âm bụng là chẩn đoán hình ảnh đầu tiên phải thực hiện để phát hiện bệnh nhân gan nhiễm mỡ không do rượu. Ngoài ra còn có kỹ thuật controlled attenuation parameter (CAP) để chẩn đoán gan nhiễm mỡ: Kỹ thuật này có thể xác định mức độ nhiễm mỡ.

Bệnh nhân bị viêm gan nhiễm mỡ không do rượu có tăng nguy cơ về tiến triển xơ hóa gan, xơ gan và có thể ung thư gan. Những bệnh nhân này cần theo dõi sát và cần điều trị tích cực hơn.

Các dấu hiệu lâm sàng, xét nghiệm hóa sinh, chẩn đoán hình ảnh không thể phân biệt được viêm gan nhiễm mỡ không do rượu và gan nhiễm mỡ đơn thuần.

Chẩn đoán xác định việm gan nhiễm mỡ không do rượu bằng sinh thiết gan.

Làm gì khi bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu?

Nếu bệnh nhân chỉ bị gan nhiễm mỡ đơn thuần, không có viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, không có xơ hóa gan thì cần có chế độ ăn lành mạnh và hoạt động thể lực, chưa cần điều trị thuốc.

Đối với bệnh nhân bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, thừa cân, béo phì, giảm 7-10 % cân nặng là mục tiêu điều trị, làm giảm men gan và cải thiện mô học gan.

Các khuyến cáo về chế độ ăn: nên xem xét hạn chế năng lượng và loại bỏ các thành phần thức ăn thúc đẩy bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Thực phẩm chế biến, thực phẩm và đồ uống có hàm lượng fructose cao). Tăng cường lượng rau, trái cây (mỗi ngày nên ăn tối thiểu 300g rau xanh, 200g quả chín tươi).

Ưu tiên chọn dầu thực vật (trừ dầu dừa), hạn chế mỡ động vật (trừ mỡ cá). Một số thức ăn được xem là “thuốc” có tác dụng “giảm mỡ” tốt như: dầu đậu nành, đậu hà lan, cà chua tươi chín, ớt vàng, rau ngót, rau cần tây, diếp cá, tỏi, bắp chuối (bông chuối)…; trái cây nên lưu ý chanh, cam, quýt, bưởi, táo chín… trà xanh, hoa hòe… Hạn chế ăn thực phẩm giàu cholesterol như mỡ động vật, các loại đồ lòng, phủ tạng, da…động vật, lòng đỏ trứng, não gan gia súc…

Lựa chọn môn thể thao phù hợp và duy trì lâu dài

Khám định kỳ chuyên khoa gan để được theo dõi, tư vấn và có hướng điều trị thích hợp kịp thời.

BS.CK2 Trương Thị Ái Phương- Phó khoa Nội tiêu hóa BV Nhân dân 115