Sốt do cúm virut, có nên truyền dịch?

Cúm là bệnh nhiễm virut cấp tính đường hô hấp. Virut cúm (Influenzavirus) thuộc nhóm Orthomyxoviridae và được chia thành 3 týp A, B và C. Khi mắc cúm, người bệnh có các biểu hiện sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, sổ mũi, đau họng và ho. Ho thường nặng và kéo dài. Có thể kèm theo các triệu chứng đường tiêu hóa (buồn nôn, nôn, tiêu chảy nhẹ), đặc biệt ở trẻ em.

Thông thường bệnh diễn biến nhẹ và hồi phục trong vòng 2-7 ngày, nhưng cũng có những trường hợp sốt đến cả tuần. Người bệnh bị sốt đột ngột, sốt rất cao từ 39-40 độ C, nhưng cũng có thể chỉ bị sốt nhẹ, đầu hơi hâm hấp nóng. Ở trẻ em và người lớn tuổi, người mắc bệnh mạn tính về tim phổi, thận, bệnh chuyển hóa, thiếu máu hoặc người có suy giảm miễn dịch, bệnh có thể diễn biến nặng hơn như viêm tai, viêm phế quản, viêm phổi, viêm não...

Truyền dịch khi bị sốt virut có thể gây những tác dụng phụ nguy hiểm.

Truyền dịch khi bị sốt do virut cúm, coi chừng gặp nguy

Rất nhiều người cho rằng khi bị sốt do virut cúm phải truyền dịch mới nhanh hết sốt. Đây là quan niệm sai lầm. Truyền dịch có nhiều tác dụng nhưng cũng có thể xảy ra nhiều tai biến nguy hiểm cho người bệnh.

Các loại dịch truyền phổ biến là dung dịch đường glucose (5%, 10%), nước muối (nước biển với tỷ lệ natriclorua là 9/1.000), dung dịch tổng hợp nhiều chất điện giải.

Thông thường nếu truyền 1 lít glucose 5% thì hấp thu vào cơ thể cũng chỉ được 50ml. Bù lại, lượng glucose có thể được hấp thụ nhiều hơn qua đường uống, chẳng hạn bằng nước chanh, nước cam. Đặc biệt, khi người bệnh đang sốt cao, khả năng hấp thụ lượng nước, muối và các chất điện giải này không nhiều. Vì vậy, nguyên tắc là không được truyền muối, đường khi sốt virut, vì những chất này đi vào cơ thể sẽ làm tăng áp lực lên sọ, tăng phù não, bệnh nặng thêm. Hơn nữa, hiện vẫn chưa ai chứng minh được truyền dịch vào là hết sốt. Cũng có những trường hợp bị sốt, được truyền dịch, đỡ ngay, nhưng đó chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên, người bệnh hết sốt có thể là nhờ tác dụng của thuốc hạ sốt.

Không những vậy, tất cả các thuốc đưa vào cơ thể đều có tác dụng phụ và nguy cơ này càng gia tăng khi cơ thể hấp thu trực tiếp. Truyền dịch có thể gây nhiễm trùng, lây nhiễm các bệnh nhiễm khuẩn, viêm gan... Do vậy, nếu bị sốt do virut cúm mà vẫn ăn uống tốt thì không nên truyền dịch, mà hãy bồi bổ qua đường ăn uống.

Cũng có trường hợp trẻ bị sốt không đơn giản là chỉ do virut cúm mà có khi là biểu hiện tình trạng bệnh lý khác, nên phải cẩn trọng trong quyết định có truyền dịch cho trẻ hay không. Không ít trường hợp, bố mẹ bé tự ý ra phòng khám tư yêu cầu truyền dịch, sau 2-3 ngày không thấy con hết sốt mới vội đưa trẻ đến bệnh viện. Khi đó bác sĩ mới phát hiện con mắc các bệnh khác như viêm não, viêm màng não, viêm phổi... Bệnh nhi mắc viêm não, viêm màng não, cơ chế chọn dịch truyền là khác hẳn. Nếu truyền dịch muối, đường rất nguy hiểm vì làm tăng phù não. Còn viêm phổi thường không được truyền dịch, vì dịch truyền sẽ làm tăng gánh nặng cho phổi, tim. Bệnh nhân viêm phổi bị mất nước, bác sĩ vẫn khuyên uống hơn là truyền, trừ một số trường hợp bác sĩ đã cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ, mới chỉ định truyền cho bệnh nhi viêm phổi, chứ không thể truyền dịch bừa bãi.

Thực tế, trẻ bị sốt do virut chỉ nên truyền dịch khi nghi sốt xuất huyết với các biểu hiện ngoài da đi kèm. Cũng có những trường hợp cúm bị sốt cao được bác sĩ chỉ định truyền dịch, đó là những bệnh nhi sốt cao, nôn liên tục, không ăn uống được, tiêu chảy mất nước, người mệt lả... thì phải bổ sung dinh dưỡng qua đường truyền và phải được bác sĩ theo dõi chặt chẽ.

Dùng thuốc điều trị khi mắc cúm

Nếu bị cúm nhẹ, không sốt hoặc sốt dưới 38 độ C, người bệnh có thể chữa trị ở nhà bằng cách uống nhiều nước, súc miệng nước muối, nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý, kết hợp ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý, không cần dùng thuốc, đặc biệt là thuốc kháng sinh không có tác dụng phòng và trị virut cúm (trừ trường hợp có bội nhiễm). Trong đó, việc uống nhiều nước, nhất là các loại nước trái cây giàu vitamin C sẽ góp phần rút ngắn quá trình điều trị bệnh. Hoặc bệnh nhân có thể bổ sung vitamin C thông qua các viên uống theo hướng dẫn sử dụng.

Nếu bệnh nhân cúm sốt cao trên 38,5 độ C thì cần dùng thuốc hạ sốt paracetamol, ibuprofen theo đúng liều lượng quy định. Tuy nhiên, nếu trong giai đoạn cảm cúm, bệnh nhân ho nhiều, tức ngực, khó thở, sốt cao thì cần đến bệnh viện khám để được xử trí kịp thời, vì rất có thể người bệnh đã bị bội nhiễm vi khuẩn đường hô hấp. Tình trạng này hay gặp nhiều ở trẻ nhỏ, người cao tuổi, người mắc bệnh mạn tính, người làm việc với cường độ cao. Những bội nhiễm thường gặp là nhiễm trùng hô hấp như viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi làm bệnh kéo dài và việc điều trị cũng phức tạp, tốn kém hơn. Khi đó người bệnh sẽ có chỉ định dùng kháng sinh (nhóm cephalosporin, beta lactam...) tùy theo tình trạng bệnh của từng trường hợp. Với bệnh nhân cúm sốt cao kèm tiêu chảy (đi hơn 5-7 lần/ngày) thì cần bổ sung dung dịch oserol qua đường uống hoặc được chỉ định truyền dịch khi cần thiết.

Lời khuyên của thầy thuốc

Để đề phòng bệnh cúm do virut, nên tăng cường uống nhiều nước, nhất là các loại nước trái cây giàu vitamin C (cam, quýt, ổi...). Bên cạnh đó, xây dựng chế độ ăn uống đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng chống lại virut cúm gây bệnh. Ngoài ra, nên súc miệng bằng nước muối pha loãng vài lần mỗi ngày để ngăn ngừa các loại virut và vi khuẩn xâm nhập cơ thể; đeo khẩu trang khi tiếp xúc với môi trường khói bụi, ô nhiễm, nơi tập trung đông người, đồng thời rửa tay sạch sẽ trước bữa ăn và sau khi đi vệ sinh để tránh lây nhiễm bệnh.

DS. Trần Minh Thành