Cân đo cách dạy con của người Pháp và người Mỹ

Sau ít năm sống ở Pháp, tôi vẫn không lý giải được nguyên nhân đằng sau sự ngoan ngoãn của những đứa trẻ, và tôi bắt đầu thực sự quan tâm tới cách người Pháp dạy dỗ con cái họ.

Có nhiều câu hỏi tôi thấy cần phải đặt ra. Vì sao sau hàng trăm giờ đồng hồ quan sát ở các sân chơi cho trẻ em ở Pháp, tôi chưa hề nhìn thấy một đứa trẻ nào (ngoại trừ con của tôi) tỏ ra cáu kỉnh? Vì sao những người bạn Pháp của tôi chẳng bao giờ phải vội vã dập điện thoại để giải quyết đòi hỏi nào đó từ con cái họ? Vì sao phòng khách của họ chẳng bao giờ thấy vương vãi đồ chơi trẻ con? Vì sao trong bữa ăn trẻ em Pháp không nghịch phá đồ ăn, và bố mẹ chúng chẳng bao giờ phải la mắng? Mỗi khi những gia đình Mỹ tới thăm chúng tôi, các ông bố bà mẹ thường phải mất công giải quyết những vụ cãi cọ của bọn trẻ, dắt chúng đi chơi quanh nhà, hay cùng chơi đồ chơi trên sàn nhà. Ngược lại, những ông bố bà mẹ Pháp khi tới thăm chúng tôi thường bình thản ngồi uống cà phê, trong khi bọn trẻ có thể tự chơi một cách vui vẻ.

Chắc chắn là tôi không quá thiên vị người Pháp, thậm chí không ưa thích sống ở Pháp cho lắm. Chắc chắn tôi không muốn con mình sau này lớn lên sẽ giống với những người Paris luôn có vẻ ngoài kiêu kỳ và lạnh lùng. Nhưng bản năng người mẹ đã khiến tôi phải bỏ công dành vài năm nghiên cứu về cách dạy con của họ. Và hôm nay, khi Bean của tôi đã được 6 tuổi, cặp em sinh đôi của bé cũng đã được 3 tuổi, tôi có thể kết luận rằng: người Pháp không hoàn hảo, nhưng họ có những bí quyết dạy con rất hiệu quả.

Những ông bố bà mẹ Pháp thuộc tầng lớp trung lưu mà tôi biết đều rất quan tâm tới việc trò chuyện với con cái, đưa chúng đi chơi ngoài thiên nhiên, đọc sách cho con nghe. Họ đưa con đi học tennis, học vẽ, và dẫn tới thăm các bảo tàng khoa học.

Nhưng người Pháp không phải khi nào cũng phải sa đà với con cái. ‘Đối với tôi, các buổi tối là thời gian riêng của cha mẹ’, một bà mẹ Paris nói với tôi như vậy. ‘Con gái tôi có thể ở bên chúng tôi nếu nó muốn, nhưng đó là thời gian riêng của người lớn’. Các bậc cha mẹ Pháp muốn con cái họ được kích thích trí tuệ, nhưng không phải khi nào cũng vậy.

Trong khi một số em bé Mỹ phải học đánh vần sớm và học với gia sư, thì trẻ em Pháp đơn thuần chỉ ngồi tự chơi lấy.

Khi tôi hỏi các phụ huynh Pháp rằng họ rèn kỷ luật cho con mình như thế nào, họ phải mất vài giây mới hiểu ra ý tôi muốn hỏi. ‘À, có phải cô muốn hỏi là chúng tôi giáo dục con như thế nào?’, họ hỏi. Từ đó, tôi sớm nhận ra rằng, đối với các bậc cha mẹ Pháp, ‘kỷ luật’ là một khái niệm eo hẹp, liên quan nhiều đến sự trừng phạt, và ít khi dùng đến. Còn ‘giáo dục’ (không nhất thiết phải liên quan tới trường lớp) mới là điều mà các bậc cha mẹ Pháp lúc nào cũng thực hiện.

Dạy con biết kiên nhẫn chờ đợi và tự chơi một mình

Một mấu chốt của sự giáo dục này, đơn giản là dạy cho trẻ phải biết chờ đợi. Đó là lý do tại sao tất cả những em bé Pháp mà tôi biết đều ngủ ngon lành qua đêm ngay từ hai tới 3 tháng tuổi. Cha mẹ chúng không bế chúng lên ngay tức khắc khi chúng bắt đầu khóc. Thay vào đó, họ khiến đứa bé học cách tự yên lặng và ngủ trở lại. Đó cũng là lý do tại sao trẻ em Pháp có thể tự bằng lòng và ngồi vui vẻ trong quán với cha mẹ, thay vì ăn vặt cả ngày như trẻ em Mỹ. Đa số trẻ em Pháp đều đặn có ba bữa ăn chính và một bữa ăn vặt mỗi ngày, và đều phải chờ đến đúng giờ mới được ăn.

Delphine Porcher và con gái Pauline. Một trong các công việc hằng ngày của cô là dạy con biết kiên nhẫn chờ đợi. Ảnh: Nicolas Héron/WSJ

Một ngày thứ Bảy, tôi đến thăm nhà Delphine Porcher, một phụ nữ ngoài 30 tuổi, làm nghề luật sư lao động, sống ở ngoại ô phía Đông Paris. Khi tôi đến, chồng của cô làm việc với máy tính xách tay trong phòng khách, trong khi bé Aubane mới 1 tuổi ngủ ở gần đó. Pauline, con gái 3 tuổi, ngồi nặn vỏ bánh ngọt ở bàn ăn. Cô bé rất tập trung, và hoàn toàn cưỡng lại được sự thèm ăn trước đám bột bánh.

Delphine nói rằng cô không bao giờ đặt ra mục tiêu phải dạy con mình tính kiên nhẫn. Nhưng những nếp sống hằng ngày trong gia đình khiến đứa trẻ buộc phải học cách trì hoãn sự hưởng thụ. Delphine cho biết đôi khi cô mua kẹo cho Pauline, nhưng cô bé không được phép ăn kẹo cho đến khi tới giờ ăn vặt, dù là phải đợi nhiều tiếng đồng hồ.

Khi Pauline tìm cách xen vào câu chuyện của chúng tôi, Delphine nói, ‘chờ 2 phút con nhé, mẹ đang nói chuyện chưa xong’. Cách nói của cô vừa tế nhị, vừa cứng rắn. Tôi ấn tượng bởi sự âu yếm của người mẹ này cũng như sự hoàn chắc chắn của cô rằng Pauline sẽ nghe lời. Delphine cũng dạy các con mình một kỹ năng liên quan khác: tự chơi một mình. ‘Điều quan trọng nhất là thằng bé học cách tự làm cho mình cảm thấy hạnh phúc’, cô nói về bé trai Aubane.
Đây là kỹ năng mà các bà mẹ Pháp có sự cố gắng rất ràng để truyền cho con mình, hơn hẳn các bà mẹ Mỹ. Trong một nghiên cứu năm 2004 mà đối tượng là những người mẹ đã tốt nghiệp đại học ở Mỹ và Pháp, các bà mẹ Mỹ thường xếp việc khuyến khích con mình tự chơi một mình là ở tầm quan trọng mức trung bình. Nhưng các bà mẹ Pháp thì tin rằng điều này là rất quan trọng.

>> Xem thêm: Cân đo cách dạy con của người Pháp và người Mỹ (P.2)

  Một nghiên cứu của các nhà kinh tế từ Đại học Princeton sau khi so sánh kinh nghiệm của những bà mẹ từ Columbus, Ohio, Mỹ, với những bà mẹ ở Rennes, Pháp, đã kết luận rằng những bà mẹ Mỹ cảm thấy vất vả gấp đôi các bà mẹ Pháp khi chăm con mình. Một nghiên cứu khác cũng của nhóm nghiên cứu này cho thấy các bà mẹ ở Texas coi những công việc nội trợ khác là dễ thở hơn chăm con.