Đồng hành cùng sự nghiệp Dân số và Phát triển vì sự phồn vinh của đất nước

Công tác dân số là nền tảng vững chắc, góp phần đưa đất nước phát triển và phồn vinh.Ảnh: CHÍ CƯỜNG

Những thành tựu quan trọng của công tác dân số

Cách đây 58 năm, trên cơ sở nhận thức sâu sắc vai trò và tầm quan trọng của công tác dân số đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, ngày 26/12/1961, Chính phủ đã có Quyết định số 216/CP về Hướng dẫn sinh đẻ có kế hoạch, khởi đầu cho công tác dân số ở Việt Nam.

Suốt 58 năm qua, đặc biệt là sau khi có Nghị quyết Ban chấp hành Trung ương lần thứ Tư, khóa VII về chính sách DS-KHHGĐ, với sự nỗ lực của toàn Đảng, toàn dân, công tác dân số đã đạt được những kết quả quan trọng. Tốc độ gia tăng quy mô dân số quá nhanh đã được không chế thành công, đạt mức sinh thay thế sớm 10 năm so với mục tiêu Nghị quyết Trung ương 4, khóa VII đề ra và tiếp tục được duy trì cho đến nay, hạn chế tăng thêm hàng chục triệu người. Cơ cấu dân số chuyển dịch theo hướng tích cực. Phân bố dân số hợp lý hơn, gắn với quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa và yêu cầu đảm bảo quốc phòng, an ninh của đất nước.

Dân số trong độ tuổi lao động tăng mạnh, đưa nước ta bước vào thời kỳ dân số vàng từ năm 2007 với dân số trong độ tuổi lao động chiếm khoảng 70% dân số. Giai đoạn dân số vàng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, dự kiến sẽ kéo dài khoảng 30 năm đến 40 năm, tối đa là 45 năm, cơ hội để chúng ta phát triển kinh tế. Chất lượng dân số được cải thiện về nhiều mặt. Tuổi thọ trung bình của người dân tăng nhanh, đạt 73,5 tuổi, cao hơn nhiều nước có cùng mức thu nhập bình quân đầu người. Số năm sống trung bình sau khi đạt 60 tuổi của người Việt Nam đã tương đương nhiều nước châu Âu. Tình trạng suy dinh dưỡng, tử vong bà mẹ, trẻ em giảm mạnh. Tỷ lệ suy dinh dưỡng và tỷ suất tử vong trẻ em đã giảm 2/3; tỷ số tử vong mẹ giảm 3/4 so với năm 1990. Mạng lưới tầm soát, chẩn đoán trước sinh và sơ sinh đã từng bước được triển khai ở tất cả các tỉnh, thành phố. Đến nay, 25% bà mẹ mang thai và 35% trẻ sơ sinh được tầm soát, chẩn đoán, can thiệp và điều trị sớm một số bệnh, tật.

Những thành tựu trên của công tác dân số đã góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước và nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, đưa Việt Nam ra khỏi danh sách các nước nghèo, đứng vào hàng ngũ những nước có thu nhập trung bình. Những thành tựu đó đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận, được Quốc tế đánh giá cao.

Tập trung mọi nỗ lực chuyển trọng tâm chính sách dân số

Mặc dù đã đạt được nhiều thành tích quan trọng, đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của đất nước, song công tác dân số đang gặp nhiều khó khăn, thách thức lớn. Từ việc chỉ tập trung giải quyết vấn đề kế hoạch hóa gia đình để ổn định quy mô dân số, nay công tác dân số phải đẩy mạnh việc giải quyết toàn diện các vấn đề cả về quy mô, cơ cấu, phân bố, nhất là nâng cao chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh. Các thách thức mới đang đặt ra với ngành Dân số là rất lớn.

Mức sinh chênh lệch đáng kể giữa các vùng, miền, tỉnh, thành phố; thậm chí có những nơi mức sinh đã xuống thấp như TPHCM, các tỉnh vùng Đông Nam bộ, Đồng bằng sông Cửu Long. Trong khi đó, các tỉnh miền núi phía Bắc, Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên lại có mức sinh rất cao. Mất cân bằng giới tính khi sinh đã ở mức nghiêm trọng. Lợi thế của dân số vàng chưa được khai thác hiệu quả, chưa có giải pháp đồng bộ. Tốc độ già hóa dân số nhanh nhưng chưa có hệ thống giải pháp thích ứng với già hóa dân số. Chất lượng dân số còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Công tác truyền thông, giáo dục về dân số ở một số khu vực, nhóm đối tượng hiệu quả chưa cao, vai trò nhà trường còn hạn chế. Một số cơ chế, chính sách về dân số chậm đổi mới. Chưa nhiều chính sách tác động đến các lĩnh vực khác như kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, nâng cao chất lượng dân số, tận dụng lợi thế cơ cấu dân số vàng và thích ứng với già hóa dân số. Tổ chức bộ máy thiếu ổn định, chế độ đãi ngộ còn thấp. Nguồn lực đầu tư cho công tác dân số còn thấp, chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ mới...

Nhằm khắc phục những yếu kém, hạn chế, vượt qua những thách thức trong lĩnh vực dân số, đảm bảo cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước, tại Hội nghị lần thứ 6, Ban chấp hành Trung ương khóa VII đã ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới, coi 'Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc; công tác dân số là nhiệm vụ chiến lược vừa cấp thiết, vừa lâu dài'. Nghị quyết đã xác định quan điểm: 'Chuyển trọng tâm chính sách dân số từ Kế hoạch hóa gia đình sang Dân số và Phát triển. Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bổ, đặc biệt là chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo đảm phát triển nhanh, bền vững'. Nghị quyết cũng đã xác định các vấn đề trọng tâm ưu tiên của công tác dân số trong tình hình mới cụ thể trong mục tiêu chung: 'Giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về qui mô, cơ cấu, phân bổ, chất lượng dân số và dặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế - xã hội. Duy trì vững chắc mức sinh thay thế; đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hóa dân số; phân bổ dân số hợp lý; nâng cao chất lượng dân số, góp phần phát triển đất nước bền vững'.

Tăng cường sự tham gia và đồng hành của toàn xã hội

Gần 60 năm qua, công tác dân số đã trải qua nhiều giai đoạn lịch sử với bao khó khăn thử thách, đã đạt được nhiều thành tựu và tổng kết được những bài học kinh nghiệm quý báu. Với sự quan tâm, chỉ đạo và đầu tư của Đảng và nhà nước Việt Nam; sự phối hợp và giúp đỡ của các cấp các ngành và sự ủng hộ hưởng ứng của người dân, công tác dân số Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong suốt thời gian qua.

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1679/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030 với quan điểm chỉ đạo: 'Quán triệt sâu sắc và triển khai đầy đủ Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Công tác dân số trong tình hình mới. Tập trung mọi nỗ lực chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang thực hiện và đạt được các mục tiêu toàn diện cả về quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số và được đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh'.

Đây sẽ là kim chỉ nam cho ngành Dân số trong giai đoạn mới. Hy vọng sẽ có những kết quả tốt từ các nhiệm vụ và giải pháp của Chiến lược, sự quan tâm của Đảng và Nhà nước và các bộ, ban, ngành đoàn thể và toàn xã hội trong thời gian tới.

Lễ phát động Tháng Hành động quốc gia về Dân số và Ngày Dân số Việt Nam 26/12 năm nay có chủ đề 'Đồng hành cùng sự nghiệp Dân số và Phát triển vì sự phồn vinh của đất nước', được tổ chức với mục đích nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các ban ngành, đoàn thể và toàn xã hội về vai trò, tầm quan trọng của công tác dân số đối với sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước. Bên cạnh đó, tăng cường sự tham gia đồng bộ, tích cực, trách nhiệm của các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân để hoàn thành mục tiêu về dân số và phát triển…

Hôm nay (10/12), lễ phát động Tháng Hành động quốc gia về Dân số và Ngày Dân số Việt Nam 26/12 được long trọng tổ chức tại Trung tâm Hội nghị quốc tế, số 11 Lê Hồng Phong, Ba Đình, Hà Nội. Tham dự lễ phát động có lãnh đạo Chính phủ, lãnh đạo Bộ Y tế, các Bộ, ban, ngành đoàn thể Trung ương; Ban Chỉ đạo công tác Dân số một số tỉnh, thành phố; Sở Y tế, Chi cục DS-KHHGĐ các tỉnh, thành phố; các cơ quan thông tấn báo chí Trung ương và Hà Nội đến tham dự và đưa tin.