Máu đông được hình thành như thế nào?

Hỏi

Người thân của em bị đột quỵ khi vào bệnh viện cấp cứu thì được cho biết là tắc mạch do cục máu đông. Xin cho biết quá trình hình thành cục máu đông xảy ra trong cơ thể như thế nào?

(Lê Thị Mỹ Giòn - Bà Rịa)

Trả lời

Như chúng ta đều biết: máu giữ nhiệm vụ quan trọng và cần phải chảy liên tục đến khắp nơi trong cơ thể.

Khi có tình trạng chảy máu xảy ra (vỡ mạch máu) thì cục máu đông hình thành ngay lập tức để bít lại nơi thủng mạch máu này. Sở dĩ như vậy là do sự tương tác giữa các thành phần của máu với thành mạch máu.

Tiến trình chính tạo thành cục máu đông với hiện tượng đầu tiên là tạo thành nút tiểu cầu: tiểu cầu là thành phần rất nhỏ trong máu có nhiệm vụ tạo cục máu đông ban đầu. Tiểu cầu sẽ bị kích thích khi tiếp xúc với mạch máu bị tổn thương và tích tụ lại ở vị trí đó.

Tiểu cầu sẽ kết tụ lại thành cục để làm giảm sự chảy máu. Tiểu cầu cũng tiết ra các chất khởi động cho các phản ứng hóa học tạo thành cục máu đông. Tiếp theo là phản ứng hóa học hình thành cục máu đông: máu chứa các protein hòa tan được gọi là yếu tố đông máu, những yếu tố này tạo thành cục máu đông (các protein này được đặt tên theo số La Mã gồm yếu tố V, VII, VIII, IX, X, XI).

Khi có tình trạng chảy máu xảy ra (vỡ mạch máu) thì cục máu đông hình thành ngay lập tức để bít lại nơi thủng mạch máu này

Các yếu tố này tạo thành phản ứng chuỗi tại nơi chảy máu với kết quả cuối cùng là tạo ra fibrin, một protein chính yếu trong cục máu đông. Cục máu đông dạng fibrin chắc chắn và bền vững hơn nút tiểu cầu. Sau đó là các tác nhân chống cục máu đông sẽ làm dừng lại sự phát triển của cục máu đông: một khi được thành lập, cục máu đông sẽ phát triển và có thể tróc ra di chuyển đến nơi khác.

Các protein chống lại cục máu đông (antithrombin, protein C, protein S …) tồn tại một cách tự nhiên để cân bằng với yếu tố đông máu. Các men chống cục máu đông sẽ trung hòa yếu tố tạo cục máu đông quá mức, nhằm bảo vệ cơ thể không hình thành quá mức cục máu đông.

BS.CKII. Đặng Minh Trí