Xông đất đầu năm là phong tục đẹp từ ngàn xưa của người dân Việt Nam, thể hiện khát vọng về sự thịnh vượng, an khang của người xưa khi bước sang năm mới. Miền Bắc gọi tục này là 'xông đất', còn một số vùng ở miền Trung dùng đúng tên cổ tục này là 'đạp đất'.
Người Việt quan niệm ngày mồng một Tết, nếu mọi việc xảy ra suôn sẻ, may mắn thì cả năm cũng sẽ được tốt lành thuận lợi. Người ta cho rằng việc xông đất có ảnh hưởng sâu sắc đến vận mệnh của gia chủ trong cả năm. Nếu được người xông đất tốt thì làm ăn thuận lợi, mọi chuyện tốt lành; nếu gặp người xông đất xấu thì sẽ tậm tịt, khó khăn.
Tốt và xấu ở đây được đánh giá là 'duyên', là 'vía'. Thực ra 'duyên', 'vía' này cũng liên quan tới cá tính, đạo đức từng người. Vì thế theo truyền thống, chủ nhà sẽ chọn một người làm 'nghi lễ' bước vào nhà mình đầu tiên trong năm mới, ngay sau thời khắc giao thừa hoặc sáng mùng một Tết. Đó phải là người có tuổi 'tam hợp' với chủ nhà, đặc biệt tránh tuổi 'tứ hành xung'.
Kinh nghiệm cho hay rằng, những ai xởi lởi, thật thà, hồn nhiên, làm ăn phát đạt, con cái đông đủ (có trai, có gái), mặt mũi sáng sủa, thân hình đầy dặn, không có tang thì sẽ là người tốt duyên, tốt vía.
Cho nên có những gia đình đã cẩn thận, lo xa bằng cách ngầm ngỏ ý chào mời được với một người nào đó được xem là tốt vía để sáng mồng một họ đến xông đất xông nhà mình cho thật sớm.
Nhưng lại có một điều là nếu mời nhau trước thì sẽ mất ý nghĩa - nó phải là trời xui đến, trời định sẵn sự tốt xấu cho từng nhà trong năm ấy chứ không thể theo nguyện vọng cá nhân của một ai.
Xông đất đầu năm là phong tục đẹp từ ngàn xưa của người dân Việt Nam (Ảnh minh họa: Internet)
Người đi xông đất có niềm vui vì đã làm được việc phước, người được xông đất cũng sung sướng vì tin tưởng gia đạo mình sẽ may mắn trong suốt năm tới. Thời xưa chỉ có hai cách chọn người tốt vía xông đất ngày đầu năm.
Kẻ làm quan, người có học chọn người xông đất có tuồi hợp tuổi với chủ nhà. Người xông đất phải là đàn ông trụ cột trong gia đình. Đối với người dân lao động thì đơn giản hơn nhiều: Người được chọn xông đất phải khoẻ mạnh, tốt tính, gia cảnh khấm khá, hoà thuận.
Theo PGS TS Lê Trường Phát - Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, xông nhà ngày Tết là một việc hết sức trọng đại, hầu như nhà nào cũng kiêng kị rất cẩn thận. Người ta thường chọn những người gia cảnh song toàn, làm ăn thịnh vượng. Vì thế mới có lệ 'hẹn trước,' mời đến xông nhà, tránh người 'nặng vía' đến xông nhà'.
Tuy nhiên, tục xông đất đang ngày càng trở nên biến tướng, mất đi ý nghĩa thực sự ban đầu, tất cả cũng xuất phát từ niềm tin thái quá rằng vị khách đầu tiên sẽ đem đến điều may mắn hay rủi ro cho gia đình trong suốt cả năm đó.
Bằng chứng là ngày nay, người ta người ta không còn lạ lẫm với những dịch vụ như cho thuê người xông đất. Chỉ cần search cụm từ 'thuê người xông đất' trên mạng internet đã thấy xuất hiện hàng loạt kết quả, đặc biệt là các mẫu quảng cáo, dịp cận Tết dịch vụ này lại càng hoạt động sôi nổi.
Tuy nhiên, theo TS Nguyễn Thị Nhường, giảng viên Khoa Xã hội học, Học viện Báo chí tuyên truyền, thì năm mới đến việc chọn người xông đất đúng tuổi, đúng mệnh thông qua các dịch vụ môi giới là không cần thiết, bởi không có gì đảm bảo người hợp tuổi đến xông đất thì năm đó gia chủ làm ăn phát đạt. Ngoài ra, việc người đó là người tốt hay là người xấu thì bản thân gia chủ cũng không thể biết nếu đi thuê.
Còn nhà nghiên cứu Nguyễn Phúc Giác Hải, Trung tâm Nghiên cứu tiềm năng con người, thì cho rằng, xông đất là vấn đề văn hoá tâm linh, mang tính truyền thống và mọi người không nên quá cầu kỳ đối với tập tục này, cũng như quá kỳ vọng vào người xông đất.
Điều đó có thể đặt gánh nặng tới họ bởi chẳng may gia đình gặp điều không may trong năm người xông đất có thể mang tiếng là mang điềm gở tới. 'Tôi năm nào cũng tự xông đất cho nhà mình. Tôi tự làm tôi tự chịu trách nhiệm', ông nói.
Nguyễn Tâm
Thấy hữu ích thì LIKE và SHARE ngay nhé!