Thoái hóa khớp gối: Chữa càng muộn càng khổ

Khớp gối dễ bị thoái hóa

Khớp gối là khớp tiếp giáp giữa ba xương: đầu dưới xương đùi, đầu trên xương chày và xương bánh chè. Bao bọc quanh khớp gối là hệ thống dây chằng và các bao khớp có các túi hoạt dịch. Túi hoạt dịch có nhiệm vụ duy trì một lượng dịch khớp để khớp có độ trơn khi di chuyển, đi đứng. Giữa mặt tiếp giáp của các khớp có một lớp sụn và giữa hai khớp lồi cầu đùi và mặt khớp của mâm chày có một lớp lót là sụn chêm để giảm bớt sang chấn của khớp.

Thoái hóa khớp gối là tình trạng sụn khớp bị mòn theo thời gian, hư mặt sụn khớp do chấn thương, béo phì, chơi các môn thể thao nặng như bóng đá, bóng chuyền, tennis, cử tạ... làm khớp gối phải chịu một lực quá tải trong thời gian dài, do viêm khớp, di truyền, rối loạn chuyển hóa, nội tiết... Thoái hóa khớp gối thường gặp ở tuổi 40 trở lên, nữ nhiều hơn nam, một số trường hợp xảy ra ở lứa tuổi trẻ hơn thường là do chấn thương...

Ngoài ra, người thừa cân béo phì cũng rất dễ bị thoái hóa khớp gối do trọng lượng cơ thể dồn lên hai khớp gối quá nhiều, mất cân đối khiến sụn khớp quá tải, nhanh hao mòn và hư dần theo thời gian. Điều đáng lưu ý sai lầm của người béo phì hay mắc phải là cứ đi bộ nhiều để giảm béo nhưng việc đi bộ quá nhiều sẽ làm khớp gối bị quá tải nhiều hơn, hư nhanh hơn.

Thoái hóa khớp gối làm giảm chức năng sinh hoạt hằng ngày, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Vì vậy, cần phát hiện sớm để ngăn ngừa quá trình thoái hóa thêm, phục hồi các chức năng sinh hoạt hằng ngày, hạn chế tàn phế xảy ra.

Các giai đoạn của thoái hóa khớp gối.

Thương tổn khi bị thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối là biểu hiện của thương tổn trên bề mặt sụn khớp, do tác động của nhiều nguyên nhân làm cho bề mặt sụn khớp bị hư. Ở giai đoạn sớm, khớp gối chưa hư ngay do dịch khớp bên trong mới có biểu hiện bị hao hụt. Khi dịch khớp hao hụt càng nhiều thì độ ma sát giữa các đầu khớp sẽ tăng lên và chịu lực tác động nhiều hơn. Điều này làm bề mặt sụn khớp bị mòn dần và đưa đến tình trạng hẹp khe khớp gối.

Theo thời gian, thương tổn “ăn” dần từ bề mặt của sụn rồi khuyết dưới mặt sụn, gây thương tổn tổ chức dưới sụn và phá hủy đến mô xương. Đến giai đoạn ăn vào mô dưới sụn sẽ tạo nên tình trạng khuyết xương, mà trên hình ảnh Xquang thường được gọi là gai xương. Có bác sĩ gọi nôm na là “mọc gai”, nhưng không phải xương mọc gai mà thực chất đó là hình ảnh thương tổn của khuyết xương và vôi hóa.

Diễn biến âm thầm

Khi mới khởi phát bệnh khớp gối chưa hư, chưa thương tổn nhiều, thường bệnh chỉ có cảm giác đau thoáng qua, đau mơ hồ, đau khi đi lại hoặc sáng ngủ dậy thấy đau. Có khi triệu chứng đau tự hết khiến người bệnh không để ý. Qua giai đoạn hai thương tổn nặng hơn, dịch khớp khô nhiều hơn, người bệnh có dấu hiệu khó khăn khi lên cầu thang, khi đi bộ đau nhiều hơn, đau liên tục, không tự thuyên giảm, phải sử dụng thuốc kháng viêm, giảm đau.

Đến giai đoạn thương tổn mô dưới sụn, hẹp khe khớp (do dịch khớp bên trong đã hao mòn quá nhiều) thì sự cọ xát của các đầu gối khi chịu lực bắt đầu gây đau, đầu gối có thể sưng một phần hoặc toàn khớp gối. Lúc này bệnh nhân đau liên tục, rất khó chịu, đêm nằm cũng nhức, đi lại cũng nhức, lên cầu thang không nổi do tình trạng khô khớp gối. Bệnh nhân đứng lên ngồi xuống rất khó khăn, nghe tiếng kêu cọt kẹt, rột roạt trong khớp. Lâu ngày trục chi bị biến dạng rất nặng, bệnh nhân đi lại rất khó khăn...

Vật lý trị liệu rất quan trọng

Việc điều trị thoái hóa khớp gối bao gồm điều trị nội khoa và ngoại khoa. Tuy nhiên, vật lý trị liệu không chỉ giảm đau, giảm phù nề, tăng lực cơ, tăng tầm vận động khớp gối mà còn phục hồi các chức năng sinh hoạt hằng ngày của người bệnh.

Giảm đau, tăng tuần hoàn bằng cách chườm nóng, hướng dẫn sử dụng băng thun hoặc bó gối để cố định khớp gối khi đi lại, lên xuống cầu thang. Người bệnh cần được hướng dẫn luyện cơ, tập mạnh các nhóm cơ gập - duỗi khớp gối, các nhóm cơ gập - duỗi - dang - áp khớp hông để hỗ trợ khớp gối tùy vào lực cơ người bệnh, gia tăng tầm vận động khớp gối, độ di động xương bánh chè... Cần lưu ý, trước khi đứng dậy đi nên co - duỗi khớp gối hai chân nhịp nhàng 20-30 lần. Cố gắng duy trì các bài tập mạnh cơ để hỗ trợ khớp gối vững vàng hơn. Khi tập đi bộ, lên xuống cầu thang, chơi thể thao nên dùng băng thun hoặc bó gối để cố định khớp gối, giúp khớp gối vững vàng hơn.

Cần giảm cân khi mới có hiện tượng béo phì hoặc đã béo phì. Tránh tư thế ngồi xổm vì sẽ làm mất cân bằng lực chịu sức trên khớp gối, gây đau khi cử động và làm quá trình thoái hóa khớp diễn ra nhanh hơn. Người bệnh có thể bơi lội, đạp xe đạp tại chỗ, tập dưỡng sinh... Khi bị đau hoặc chấn thương khớp gối cần đi khám và chụp Xquang sớm để có cách xử trí tốt nhất, hạn chế quá trình tiến triển thoái hóa khớp dẫn đến hư khớp. Tránh các động tác quá mạnh, đột ngột và sai tư thế khi mang vác, đẩy, xách, nâng đồ vật.