Thực phẩm biến đổi gen

Thực phẩm biến đổi gen là gì?

Thực phẩm biến đổi gen là một thuật ngữ ám chỉ các thực phẩm thu được từ những sinh vật được biến đổi gen bằng công nghệ sinh học. Với công cụ là công nghệ sinh học và bằng một cách thức nào đó, làm thay đổi một hay nhiều gen có chủ định với cây trồng vật nuôi, từ đó các giống cây trồng vật nuôi này tạo cho ta những thực phẩm để sử dụng. Những thực phẩm có được bằng cách thức này được gọi là thực phẩm biến đổi gen.

Thực phẩm biến đổi gen không bao gồm những thực phẩm thu được từ mùa màng và sau đó được xử lý bằng công nghệ sinh học. Chẳng hạn, ta xử lý gen của một cây ngô trước khi gieo trồng thì những bắp ngô thu được từ cây ngô này là thực phẩm biến đổi gen. Nhưng khi ta đã thu hoạch được bắp ngô từ mùa vụ rồi xử lý công nghệ sinh học thì bắp ngô này không được gọi là thực phẩm biến đổi gen.

Ý tưởng chế tạo ra thực phẩm chuyển gen không phải ngẫu nhiên mà có. Đứng trước một thực tế, dân số tăng lên mà lương thực thì đang thiếu vì nhiều lý do nên người ta khao khát có những giống cây trồng vật nuôi có một đặc tính ưu việt nào đó có khả năng cung cấp đủ thực phẩm ăn.

Từ đó, người ta muốn có những thực vật có khả năng chịu hạn tốt, những cây trồng có khả năng chống chịu sâu bệnh cao nhằm làm tăng năng suất mùa màng. Do đó mà thực phẩm biến đổi gen ra đời.

Nhưng cho đến ngày nay thì thực phẩm biến đổi gen không nằm trong phạm trù bó hẹp như thế. Người ta còn sử dụng thực phẩm chuyển gen nhằm tạo ra những thực phẩm có một đặc tính dinh dưỡng ưu việt nào đó. Hoặc cũng có khi là nhằm tổng hợp ra các chế phẩm sinh học hay các thuốc dùng trong điều trị bệnh.

Nổi tiếng trong làng thực phẩm biến đổi gen là câu chuyện của ngô biến đổi gen Bt. Ngô biến đổi gen Bt vốn xuất thân từ một loại ngô bình thường ở châu Âu và Mỹ. Nhưng sau đó ngô này được tích hợp một gen Bt từ vi khuẩn Bacillus thuringiensis trở thành một giống có khả năng chống lại ấu trùng sâu bọ. Năng suất ngô từ giống ngô này được tăng lên rõ rệt.

Sau câu chuyện của ngô Bt người ta còn có nhiều loại thực phẩm biến đổi gen khác như cây cải dầu Canada, khoai tây Bt, đậu nành roundup, ngô roundup, insulin trị đái tháo đường và men chemotripsin làm pho mát tổng hợp từ vi khuẩn.

Ảnh minh họa

Có đảm bảo dinh dưỡng?

Về mặt nguyên tắc, người ta chỉ làm biến đổi gen mang tính có lợi. Nghĩa là chỉ tiến hành biến đổi ở những gen không liên quan gì đến thành phần giá trị dinh dưỡng của thực phẩm, hoặc nếu có thì sẽ làm động tác theo hướng tăng cường hàm lượng mà không làm thay đổi theo chiều hướng ngược lại. Do đó, giá trị dinh dưỡng của thành phẩm không hề bị suy giảm.

Ví dụ như cây cải dầu Canada. Loại thực vật này đã được chuyển gen theo hướng làm tăng hàm lượng chất béo. Người ta thấy, cây cải dầu này sau khi được biến đổi đã cho nhiều dầu hơn, dầu của nó ít chất béo bão hoà hơn, cung cấp nhiều axit béo omega-3.

Như vậy việc sử dụng thực phẩm biến đổi gen rõ ràng có những ưu điểm nhất định. Bên cạnh việc cung cấp dinh dưỡng thì thực phẩm biến đổi gen còn cho chúng ta những vụ mùa bội thu, những vụ mùa tồn tại ngay cả ở trong điều kiện sâu bệnh và khí hậu khắc nghiệt.

Và những quan ngại

Rõ ràng làm biến đổi gen các cây trồng vật nuôi trong phòng thí nghiệm trước khi đem ra nuôi trồng đã tạo ra được những sinh vật có đặc tính như ý để cung ứng một khối lượng thực phẩm. Không chỉ có thế mà thực phẩm biến đổi gen còn có thể chứa đựng những gen ‘xa lạ’ từ một sinh vật chẳng hề liên quan di truyền. Nguồn gen như thế có thể lấy từ nhiều loại khác nhau, có thể lấy từ thực vật khác họ, có thể lấy từ nấm, địa y hoặc cũng có khi lấy từ vi khuẩn hay vi-rút.

Bằng công nghệ này, sinh vật được tạo ra hoàn toàn có đủ độ ‘mới’ khác biệt hoàn toàn so với sinh vật ban đầu, làm đa dạng hoá tính năng lựa chọn. Điểm này rõ ràng là lợi thế hơn so với phương pháp lai ghép thông qua sinh sản, bắt buộc phải có mối quan hệ gần về mặt sinh sản.

Song vẫn còn quá sớm để có an tâm sử dụng. Mặc dù thực phẩm chuyển gen không làm giảm dinh dưỡng nhưng chúng ta lại không có gì đảm bảo là trong các thực phẩm ấy không có chất ‘lạ’ không phải dinh dưỡng được tạo ra. Như trong trường hợp của ngô Bt, thực chất gen Bt tích hợp vào ngô giúp ngô có khả năng chống chọi sâu bệnh là vì gen này chịu trách nhiệm tổng hợp ra một protein gây độc cho sâu bệnh. Vậy liệu protein này có độc hại cho người và các sinh thể khác có lợi trong tự nhiên.

Ảnh minh họa

Lại nữa, việc can thiệp các gen trong chu trình tạo ra thực phẩm rất có thể tạo ra sự tương tác sinh học, dẫn đến một kết quả là làm thay đổi cấu trúc các phân tử dinh dưỡng. Chẳng hạn như thay đổi hình dạng, cấu trúc của các phân tử đạm (protein). Nếu trong trường hợp người sử dụng là người dễ bị dị ứng thì những sự thay đổi này là nguy cơ tạo ra những trường hợp dị ứng thực phẩm. Trên thực tế người ta đã thấy hiện tượng này ở thực phẩm chuyển gen mà không quan sát thấy ở thực phẩm thông thường.

Một yếu tố khác cũng đáng lo ngại là tạo ra những giống cây trồng vật nuôi mang tính đột biến sinh học xấu. Ở một chừng mực, chúng có thể tự lai tạo với sinh vật cùng dòng. Thậm chí chúng có thể truyền đạt gen cho các cộng đồng vi khuẩn.

Liệu những gen chúng truyền đạt hay đột biến có chống lại hay huỷ diệt cuộc sống và tính mạng của một cá nhân hay một cộng đồng người? Liệu những gen kháng thuốc diệt cỏ có giúp vi khuẩn nhận được gen này kháng lại kháng sinh...

Tất cả những vấn đề này đang làm đau đầu các nhà y học. Đó là điều mà vì thời gian còn quá ngắn người ta chưa thể trả lời khẳng định. Chỉ biết rằng, dưới góc độ khoa học, các nhà khoa học khuyên chúng ta nên sử dụng thực phẩm tự nhiên.

Nếu có sử dụng thực phẩm biến đổi gen thì chỉ nên sử dụng những thực phẩm có số lượng gen biến đổi dưới 1%. Tuyệt đối không nên sử dụng những thực phẩm có số lượng gen biến đổi trên 5% để tránh các biến cố về di truyền.