Vào thời điểm cuối Hè đầu Thu ở nông thôn và một số vùng của thành phố xuất hiện tai nạn giời leo. Bị giời leo là bị một loại côn trùng có tên gọi là bọ giời (ban đêm phát sáng màu xanh lục) bò lên da để lại chất nhày chứa axit phốt-pho hữu cơ gây bỏng. Nếu chúng bị đè nát thì mức độ tổn thương nặng hơn, không còn là những đường vệt dài mà là một đám lớn trên da.
1. Cách chữa giời leo:
- Dân gian:
Trong dân gian thường lấy gạo nếp và đỗ xanh nhai nhỏ đắp vào chỗ da tổn thương. Phải nhai nhỏ chứ không được dùng cối giã là vì: khi nhai thấm nước bọt, nước bọt là một dịch kiềm có tác dụng trung hòa axit đồng thời bột ngũ cốc hút bớt chúng đi. Tuy nhiên, cách này không khoa học. Ngược lại, có thể gây nhiễm trùng và để lại hậu quả khôn lường.
- Cách chữa hiệu quả:
+ Vì nguyên nhân là bỏng da do axit phốt-pho hữu cơ (chất lân tinh ban đêm phát sáng) từ côn trùng, nên cách chữa hiệu quả nhất là dùng dung dịch kiềm trung hòa lấy đi tác nhân gây bỏng ra khỏi da. Dân gian nhai ngũ cốc đắp vào cũng là áp dụng nguyên tắc này (vì nước bọt là dịch kiềm).
+ Sử dụng bột Natribicacbonat, là thuốc muối chữa bệnh dạ, (bột này cũng được sử dụng làm bột nở trong làm bánh mỳ).
+ Cách sử dụng: Pha bột natribicacbonat với nước sạch thành bột lỏng, đắp lên vùng da tổn thương, để khoảng 15 phút, lấy kẹp bông thấm nước sạch chùi hết thuốc đã bôi, rồi lại tiếp tục làm 3 - 4 lần như thế. Trong khi thao tác có thể làm bong tróc da đã chết làm bệnh nhân cảm thấy xót và hơi nóng, nhưng sau khi sử lý khoảng 30 phút các dấu hiệu đau rát cắn nhấm nhói giảm hẳn là đã rửa hết dịch axit ở trên da, không cần làm thêm nữa và sau vài giờ chỗ tổn thương khô không tiết huyết tương, kết màng và khỏi sau vài ngày.
+ Trường hợp sau 4 – 5 giờ vẫn thấy cắn nhấm nhói và đau rát thì cần tiếp tục xử lý tiếp lần nữa như trên.
+ Nếu không có bột Natribicacbonat thì có thể dùng loại khác thay thế, tuy tác dụng chậm và hạn chế hơn. Các loại có thể thay thế: Maalox nghiền nhỏ thành bột rồi trộn với nước, Gastrofulgite bôi trực tiếp hỗn dịch lên mặt da, Nabica viên nghiền nhỏ trộn với nước.
Một bệnh khác có tổn thương trên da tương tự, rất dễ nhầm và có rất nhiều người đã nhầm gộp 2 bệnh là một, nhưng lại khác hoàn toàn về nguyên nhân và cách điều trị, đó là bệnh Zona thần kinh.
2. Phân biệt giữa Zona và giời leo
- Nguyên nhân:
+ Zona thần kinh: Do vi-rút herpes zoster
+ Giời leo: Bỏng da do axit phốt-pho hữu cơ từ côn trùng
- Tính chất xuất hiện:
+ Zona thần kinh:Tăng cảm giác da hoặc đau nhức nhối tại một vùng cơ thể, vài ngày sau xuất hiện những tổn thương ngay tại vùng đau.
+ Giời leo: Thấy rát, đau nhẹ hoặc cảm giác bất thường tại một số vùng trên da, các biểu hiện này từ từ tăng dần, sau mỗi ngày lại nặng hơn, hai ba ngày sau hình thành đám mảng hoặc vệt tổn thương đặc hiệu.
- Vị trí xuất hiện:
+ Zona thần kinh: Thường chỉ ở một vùng cơ thể, thuộc vùng chi phối của 1 giây thần kinh cảm giác đơn độc
+ Giời leo: Có điểm gốc (nặng hơn, xuất hiện trước) và một số chỗ khác rải rác khắp cơ thể với mức độ nhẹ hơn (do tay sờ vào mang dịch axit dây sang vùng da khác
- Biểu hiện trên da:
+ Zona thần kinh: Tổn thương là những mụn rộp (mụn nước) trên nền da màu đỏ, chứa dịch màu hồng có áp lực cao làm da căng bóng, các mụn có thể liền lại với nhau thành đám (nếu thành đám áp lực bên trong nhỏ hơn làm da bớt căng dãn hơn). Các mụn rộp có xu hướng phát triển ra xung quanh gần theo trục dây thần kinh. Thường tổn thương chỉ ở một bên cơ thể. Sau khoảng 7- 10 ngày các mụn nước này có thể vỡ ra chảy nước, hoặc khô đét tạo thành vảy khô.
+ Giời leo: Khởi đầu là một vùng da bị ngứa, rát đỏ, sau đó phù nề, xuất hiện mụn nước nhỏ. Trên bề mặt thương tổn có màu trắng xám, có vết thương tổn có vùng lõm ở giữa; bên trong chứa dịch đặc màu trắng. Có thể ở một số nơi khác cũng có biểu hiện tương tự nhưng nhẹ hơn. Trong vòng 5 – 7 ngày, tùy theo nặng nhẹ, tổn thương thoái lui để lại vùng da xạm có vảy da chết mỏng phủ lên trên, hoặc các mụn phỏng trắng xám liên kết lại với nhau thành đám lớn vỡ ra chảy nhiều dịch, biểu hiện này diễn ra khoảng vài ngày vết loét chợt khô dần, nếu không bị hóa mủ để lại một vùng da thâm sạm.
- Điều trị:
+ Zona thần kinh: Thuốc kháng vi-rút Aciclovir
+ Giời leo: Dùng kiềm mạnh trung hòa dịch axit
Nguồn ảnh: Internet
BS. Đỗ Hữu Thảnh
Thấy hữu ích thì LIKE và SHARE ngay nhé!