Giải bài toán thừa cholesterol

Xét nghiệm đánh giá mức độ cholesterol trong cơ thể.

Theo PGS, TS Lê Bạch Mai (Viện Dinh dưỡng quốc gia): Cholesterol, là chất béo được sản xuất từ tế bào gan và một phần từ thức ăn có nguồn gốc động vật. Cholesterol là thành phần quan trọng của lipid máu, có vai trò trong cấu tạo màng tế bào, cân bằng hóc-môn trong cơ thể và sản xuất vi-ta-min. Cholesterol trong cơ thể gồm hai loại chính là cholesterol 'tốt' (HDL-C) và cholesterol 'xấu' (LDL-C), ngoài ra còn một thành phần khác của lipid máu cũng rất quan trọng là triglyceride. Ðối với cholesterol tốt (chiếm khoảng từ một phần tư đến một phần ba tổng số cholesterol trong máu), chúng vận chuyển cholesterol từ máu về gan, đồng thời đưa cholesterol ra khỏi mảng xơ vữa thành mạch, giúp làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch cũng như các biến cố tim mạch khác. Còn cholesterol xấu dẫn đến sự gia tăng chất béo ở động mạch, nếu hàm lượng LDL cao trong máu, sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Ðáng lo ngại, khi lượng cholesterol toàn phần, LDL và triglyceride tăng cao sẽ gây lắng đọng ở thành mạch, lâu ngày trở thành các mảng xơ vữa khiến mạch máu bị xơ cứng và thu hẹp dần. Khi đó, sự tuần hoàn máu qua thành mạch bị cản trở và có thể dẫn đến tắc nghẽn mạch máu. Ðây là nguyên nhân chính gia tăng các biến chứng như nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, đột quỵ.

Kết quả điều tra quốc gia yếu tố nguy cơ BKLN (năm 2015) cho thấy: Tỷ lệ người Việt Nam rơi vào tình trạng thừa cholesterol ở mức đáng báo động. Theo đó, trung bình cứ 10 người trưởng thành thì có ba người thừa cholesterol trong cơ thể; hơn 50% số phụ nữ trung niên trong độ tuổi từ 50 đến 65 tuổi đang trong tình trạng thừa cholesterol. Ðáng lo ngại, thừa cholesterol trong cơ thể là một trong những nguyên nhân trực tiếp làm gia tăng tỷ lệ các bệnh lý về tim mạch, là một trong các nhóm BKLN. Năm 2016, ở nước ta có gần 550 nghìn người chết, trong đó chết do BKLN chiếm đến 77%, tập trung ở các bệnh như: tim mạch (phần lớn do người mắc cholesterol cao), đái tháo đường, ung thư và bệnh phổi mạn tính... Ước tính, ở Việt Nam có khoảng 12,5 triệu người bị tăng huyết áp; 3,5 triệu người bị bệnh đái tháo đường; hai triệu người mắc bệnh tim và gần 126 nghìn người mắc ung thư mới mỗi năm.

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể, trong đó tập trung chủ yếu là do ăn thực phẩm chứa nhiều cholesterol (được tìm thấy nhiều nhất ở những thức ăn có nguồn gốc từ động vật và mỡ động vật như thịt bò, mỡ bò, mỡ lợn, thịt gia cầm béo, nội tạng động vật); uống nhiều rượu, bia và thức uống có ga; lối sống không khoa học như lười tập thể dục, ít tham gia các hoạt động thể chất; hút thuốc lá; không kiểm soát cân nặng (béo phì). Ngoài ra, những người bị tăng huyết áp và bệnh tiểu đường thường có mức cholesterol cao hơn bình thường. Trong khi đó, có một số yếu tố cố định gây ra mức cholesterol cao không thể thay đổi được như tiền sử gia đình bị bệnh tim, có tình trạng cholesterol cao, nhất là càng lớn tuổi thì khả năng bị hẹp động mạch (xơ vữa động mạch) càng cao…

Ðể khống chế và từng bước đẩy lùi các BKLN, nhất là tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể, mới đây Bộ Y tế đã phát động 'Tháng hành động đẩy lùi tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể' năm 2020. Tháng hành động sẽ tập trung vào tăng cường tuyên truyền, giáo dục sức khỏe trong cộng đồng và quản lý các BKLN ngay từ cơ sở y tế. Tổ chức các buổi truyền thông, tư vấn và xét nghiệm miễn phí cho người dân sẽ được tổ chức tại các địa phương; tại các bệnh viện lớn trên cả nước như: Chợ Rẫy, Ðà Nẵng, Hữu nghị Việt Tiệp Hải Phòng, Ða khoa T.Ư Cần Thơ…

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, nhằm hạn chế tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể, mọi người cần hạn chế ăn, uống các thực phẩm chứa nhiều cholesterol; bổ sung chất béo có lợi (nhóm chất béo không bão hòa) vào chế độ ăn uống, nhất là nhóm chất béo không bão hòa như omega 3-6-9 được tìm thấy nhiều trong các loại cá biển sâu như cá hồi, cá trích và các loại dầu thực vật như dầu gạo lứt, dầu đậu nành, dầu hướng dương. Ðặc biệt, dưỡng chất Gamma-Oryzanol & Phytosterol có trong một số loại dầu ăn và gạo lứt đã được khoa học chứng minh có tác dụng trong việc giảm hấp thụ cholesterol xấu từ thực phẩm. Người dân cần thực hiện lối sống khoa học bằng việc thay đổi chế độ ăn uống, hạn chế ăn, uống các thực phẩm chứa nhiều cholesterol; đồng thời tăng cường các hoạt động tăng cường thể chất như tập thể dục, đi bộ, đạp xe, bơi lội…; không hút thuốc và hạn chế sử dụng rượu, bia…