Hiểm họa từ thuốc trị tiểu đường có chất cấm

Tại các bệnh viện (BV) từ tuyến quận đến đa khoa lớn trên địa bàn TP HCM như Chợ Rẫy, 115, Thống Nhất, Đại học Y Dược… trong thời gian qua tiếp nhận cứu chữa nhiều ca tai biến do sử dụng thuốc trị tiểu đường (còn gọi là đái tháo đường) theo kiểu truyền miệng.

'Sát thủ' - thuốc không rõ nguồn gốc

Trong 2 ca mới nhất vừa được BV Thống Nhất tiếp nhận, một ca đã tử vong do tự ý uống loại thuốc đông y vỏ hộp ghi chữ nước ngoài để điều trị tiểu đường.

Đó là bà Đ.T.S (67 tuổi), nhập viện trong tình trạng lơ mơ, đau bụng, đi tiêu phân lỏng nhiều, choáng, huyết áp tụt, đường huyết cao vượt ngưỡng, suy hô hấp, nhiễm toan lactic rất nặng. Bệnh nhân đã được hồi sức tích cực, lọc máu nhưng bệnh trạng diễn tiến nặng nên gia đình xin đưa về để mất tại nhà. Bà S. có tiền sử bệnh tiểu đường 10 năm nay, gần đây bà đã mua 2 loại thuốc, nhãn mác có in chữ nước ngoài để uống.

Bác sĩ Trần Quang Nam đang khám, tư vấn cho một người mắc bệnh tiểu đường

Cũng do nghe theo lời quảng cáo truyền miệng về một loại thuốc gia truyền rất hiệu nghiệm, bà Đ.T.M (65 tuổi) dù đang theo dõi và điều trị tiểu đường khá ổn định, đã bỏ ngang chuyển sang dùng loại thuốc gia truyền được cho là có khả năng 'kiểm soát đường huyết cấp tốc' (thuốc không rõ nguồn gốc, dạng viên với nhiều màu sắc). Sau một thời gian dùng thuốc, bà M. thường xuyên có cảm giác mệt mỏi, ăn uống kém, sức khỏe ngày càng suy giảm và rơi vào tình trạng nguy kịch. Bà M. được đưa đến BV Đại học Y Dược cấp cứu với tình trạng suy hô hấp, tụt huyết áp, toan máu nặng… Các bác sĩ phải phối hợp liên chuyên khoa hồi sức tích cực, lọc máu (để loại bỏ bớt axít lactic ra khỏi cơ thể)… mới giành lại được sự sống cho bà M.

Theo BS chuyên khoa I Trần Minh Triết, Khoa Nội tổng hợp, BV Đại học Y Dược, từ đầu năm đến nay, BV đã điều trị cấp cứu cho vài chục trường hợp nhiễm axít lactic do sử dụng thuốc điều trị bệnh tiểu đường không rõ nguồn gốc. Tại BV Thống Nhất, BS chuyên khoa II Hoàng Ngọc Ánh, Phó Khoa Hồi sức tích cực và chống độc, cũng cho biết từ đầu năm đến nay, BV đã tiếp nhận cứu chữa cả chục trường hợp bệnh nhân bị nhiễm toan chuyển hóa rất nặng sau khi uống các loại thuốc chữa tiểu đường không rõ nguồn gốc.

Tử vong vì độc chất gây tác dụng phụ

Theo giới chuyên môn, để trị bệnh tiểu đường, bên cạnh phương pháp kiểm soát đường huyết bằng insulin của tây y, nhiều người bệnh cũng tìm đến các bài thảo dược đông y với niềm tin sẽ hợp thể trạng hơn. Không thể phủ nhận tác dụng của các loại thảo mộc dân gian, nếu được sử dụng đúng cách, sẽ có tác dụng ổn định đường huyết cho người bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, hiện nay không ít người bệnh tiểu đường lại tự ý sử dụng các loại đông dược không rõ nguồn gốc, khiến tình trạng bệnh không cải thiện mà còn nặng hơn.

Một sản phẩm thuốc trị tiểu đường không rõ nguồn gốc đang bán ở thị trường hiện nay

BS Hoàng Ngọc Ánh cho biết các loại thuốc tiểu đường không rõ nguồn gốc được dùng nhiều hiện nay có chứa chất phenformin. Chất này được phát hiện vào năm 1950, dùng để điều trị tiểu đường. Tuy nhiên, trong quá trình theo dõi, các nhà nghiên cứu nhận thấy phenformin mặc dù giúp kiểm soát đường huyết nhưng lại gây tác dụng phụ cực kỳ nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng, dẫn đến tử vong, đó chính là nhiễm axít lactic. Chính vì vậy, vào những năm 1970, phenformin dần bị hạn chế sử dụng và cấm lưu hành ở Mỹ cũng như các nước khác.

Mặc dù vậy, tại Việt Nam cũng như vài nước châu Á khác, việc kiểm soát chất này ngày càng trở nên phức tạp, khó khăn. Nhiều nơi vẫn lén lút dùng phenformin sản xuất và lưu hành dưới dạng thuốc điều trị tiểu đường, được bào chế dưới nhiều dạng trình bày khác nhau: viên thuốc gia truyền, thuốc tễ, tiểu đường hoàn, viên tiểu đường… Khi sử dụng thuốc chứa chất cấm phenformin, ban đầu người bệnh có cảm giác bệnh giảm. Tuy nhiên, về lâu dài không thể lường trước hiểm họa khôn lường.

TS-BS Trần Quang Nam, Trưởng Khoa Nội tổng hợp, BV Đại học Y Dược, khuyến cáo biến chứng sử dụng chất cấm phenformin là người bệnh có biểu hiện mệt mỏi, ăn kém, yếu cơ. Khi tình trạng nặng dần sẽ có biểu hiện thở nhanh, tim đập nhanh, tụt huyết áp, rối loạn tri giác và suy hô hấp. Đây là một biến chứng nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng và dẫn đến tử vong. Phenformin sẽ gây toan máu bởi axít lactic và trường hợp này tỉ lệ tử vong lên đến 50%.

'Tiểu đường hoàn toàn có thể kiểm soát và ngăn ngừa được biến chứng nếu người bệnh tuân thủ điều trị đúng cách, theo dõi định kỳ. Người bệnh tuyệt đối không nên nghe theo lời khuyên của những người không có chuyên môn hay tin những lời quảng cáo trên internet hoặc lời mách bảo mà sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc vì nguy cơ biến chứng dẫn đến tử vong là rất cao. Chỉ cần áp dụng chế độ dinh dưỡng, tập luyện thể lực hợp lý kết hợp việc dùng thuốc và theo dõi định kỳ tại các cơ sở y tế sẽ giúp người bệnh tiểu đường kiểm soát tốt đường huyết, ngăn ngừa biến chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống, hoàn toàn có thể sống vui khỏe, lạc quan cùng với bệnh tiểu đường' - BS Trần Quang Nam nhấn mạnh. 

Mỗi ngày, 80 người chết vì tiểu đường

Theo Liên đoàn Tiểu đường thế giới, hiện toàn thế giới có 425 triệu người bị tiểu đường (độ tuổi từ 20-79). Dự báo năm đến 2045, con số này là 629 triệu người, tăng 48%. Tại Việt Nam, hiện có 3,53 triệu người đang chung sống với bệnh tiểu đường, mỗi ngày có ít nhất 80 người tử vong vì các biến chứng của bệnh này.