Người đầu tiên trên thế giới 'tự khỏi' HIV mà không cần điều trị

Nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Nature hôm nay tiết lộ: Một người phụ nữ nhiễm HIV năm 1992 có thể là người đầu tiên tự khỏi căn bệnh này mà không cần điều trị. Các nhà khoa học còn cho biết có thể đó không phải trường hợp duy nhất.

Nghiên cứu chỉ ra trong số gần 38 triệu người nhiễm HIV hiện nay, có một nhóm nhỏ bệnh nhân dường như sở hữu 'siêu năng lực'. Những bệnh nhân này có thể kiểm soát virus trong cơ thể mà không cần dùng thuốc.

HIV đã bị cô lập trong người họ, chúng bị khóa chặt trong một vùng nhiễm sắc thể ít tham gia vào hoạt động gen nên không thể sao chép để nhân lên. Những người này có thể chỉ cần sử dụng thuốc ARV trong một khoảng thời gian nhất định, sau đó dừng thuốc mà vẫn ức chế được virus sinh sôi.

Loreen Willenberg, một người phụ nữ 66 tuổi sống ở California được cho là tự khỏi HIV mà không cần điều trị.

'Nó gợi ý bản thân việc điều trị [bằng thuốc ARV] đã có thể chữa khỏi HIV/AIDS. Điều này đi ngược lại với tất cả các giáo điều từ trước đến nay về căn bệnh này', Tiến sĩ Steve Deeks, một chuyên gia về AIDS tại Đại học California, San Francisco, một trong số tác giả của nghiên cứu mới cho biết.

Một bệnh nhân 'tự khỏi' HIV mà không cần điều trị

Hiện nay, trên thế giới chỉ có 3 bệnh nhân được tuyên bố chữa khỏi HIV bao gồm: Timothy Brown ở California, và Adam Castillejo ở London cùng được ghép tủy xương để điều trị ung thư. Cùng với đó, một bệnh nhân ở Brazil cũng được tuyên bố 'chữa khỏi' HIV nhờ chiến lược uống thuốc ức chế virus ARV thông minh, mặc dù các nhà khoa học cho biết họ cần thêm thời gian để xác nhận về trường hợp này.

Thế nhưng, còn có một bệnh nhân bây giờ được cho là đã khỏi HIV mà không cần ghép tủy cũng như dùng thuốc. Đó là Loreen Willenberg, một người phụ nữ 66 tuổi sống ở California. Cô ấy vốn đã nổi tiếng trong giới học thuật, những người nghiên cứu bệnh HIV/AIDS, vì khả năng ức chế virus kéo dài trong nhiều thập kỷ sau khi được xác nhận nhiễm bệnh.

Chúng ta biết HIV là một virus nguy hiểm và khó tiêu diệt. Khi xâm nhập vào cơ thể người, nó sẽ tự chèn mã RNA vào bộ gen của chúng ta. HIV sẽ chọn các đoạn gen được tế bào người sao chép tích cực nhất, qua đó virus cũng được nhân lên với một số lượng nhiều nhất có thể.

Ở một số người, hệ thống miễn dịch của họ theo thời gian có thể săn lùng được các tế bào mà virus HIV chiếm giữ bộ gen và tiêu diệt chúng. Đây cũng là mục tiêu mà các loại thuốc ức chế virus ARV đang hướng tới.

Nhưng vấn đề là chỉ cần dừng thuốc ARV, các ổ chứa virus trong các tế bào và mô sẽ được khởi động lại và một lượng lớn virus HIV được sinh ra tràn trở lại vào máu người bệnh. Đó là lý do tại sao HIV khó chữa trị và từng được cho là không thể chữa khỏi.

Tuy nhiên, trong nghiên cứu mới được công bố trên Nature, các nhà nghiên cứu cho biết họ đã quan sát thấy 1% những người nhiễm HIV có thể kiểm soát virus mà không cần dùng thuốc ARV. Họ được gọi là những 'người kiểm soát ưu tú'.

Nghiên cứu sâu những bệnh nhân này cho thấy gen của HIV bên trong họ đã bị khóa chặt trong một số vùng gen, nơi chúng không thể tự sinh sản. Bộ máy tế bào thường coi vùng gen này là 'vùng sa mạc' không quan trọng, nên chúng thậm chí không phiên mã để sao chép chúng.

Có thể hiểu đơn giản đó là mép bên ngoài của cỗ máy photocopy. Khi lây nhiễm con người, HIV sẽ muốn chui được vào mặt quét của máy photocopy, qua đó, nhân lên nhiều lần và lây nhiễm toàn bộ cơ thể người bệnh.

Các biện pháp điều trị bằng thuốc ARV tập trung vào ức chế cỗ máy photocopy (là các tế bào đang sinh ra virus), làm giảm số lượng bản photocopy mà cỗ máy tạo ra.

Trong khi đó, phát hiện mới cho thấy bạn chỉ cần ngăn không cho virus HIV chui được vào vùng mà ánh sáng xanh của cỗ máy photo quét tới. Nếu có thể dính nó lại bên rìa cỗ máy photo (là các vùng gen sa mạc trong tế bào), dù cho virus HIV vẫn còn trong đó, nó cũng không thể nhân lên được nữa.

Về cơ bản, các bệnh nhân ưu tú đã khóa được virus HIV trong các vùng gen sa mạc này. Họ được gọi là những người 'khỏi bệnh về mặt chức năng'.

Phương pháp điều trị HIV mới, không cần nhổ cỏ tận gốc

Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã phân tích 1,5 tỷ tế bào máu của Loreen Willenberg và xác nhận không hề có dấu vết của HIV bên trong đó. Hàng triệu tế bào được lấy từ ruột, trực tràng của Willenberg cũng không hề xác định được virus.

Chỉ bằng cách sử dụng kỹ thuật giải mã gen tiên tiến, các nhà khoa học mới thấy được hóa ra virus HIV đã bị khóa trong các vùng gen sa mạc của Willenberg. Hiện tượng tương tự cũng được ghi nhận ở 11 bệnh nhân khác tham gia vào nghiên cứu, một vài trong số họ có thể được coi là 'khỏi bệnh' giống như Willenberg.

Giải thích cho hiện tượng này, các nhà khoa học cho biết khi virus HIV xâm nhập vào cơ thể, chúng sẽ ngẫu nhiên tìm thấy các vị trí trú ẩn trong gen tế bào bệnh nhân. Đối với nhóm 'kiểm soát ưu tú', các tế bào miễn dịch T của họ có một bộ nhớ mạnh mẽ về virus.

Chúng sẽ tiêu diệt toàn bộ các tế bào có HIV cư trú trong phần dễ sao chép của bộ gen, chỉ để lại những tế bào nhiễm HIV ở các vùng gen sa mạc, nơi chúng không thể sao chép. 'Đó thực sự là lời giải thích duy nhất cho những phát hiện mà chúng tôi có', Tiến sĩ Bruce Walker tại Viện Ragon, người đã có 30 năm kinh nghiệm nghiên cứu các trường hợp bệnh nhân HIV cá biệt cho biết.

Phát hiện mới về các bệnh nhân HIV thuộc nhóm 'kiểm soát ưu tú' cho thấy chúng ta hoàn toàn có thể có một hướng điều trị HIV mới, trong đó nhấn mạnh căn bệnh có thể được chữa khỏi bằng thuốc, không cần tới ghép tủy xương và cũng không cần tiêu diệt toàn bộ virus HIV theo hướng nhổ cỏ tận gốc.

Khoảng 10% những người điều trị bằng thuốc kháng virus ARV, đặc biệt là những người điều trị sớm, đã ngăn chặn thành công virus nhân lên ngay cả khi họ ngừng dùng thuốc. Có lẽ điều xảy ra ở những bệnh nhân này cũng tương tự những bệnh nhân thuộc nhóm kiểm soát ưu tú tự nhiên, các chuyên gia gợi ý.

Loreen Willenberg (phải) nói chuyện với Rowena Johnston (trái), một nhà nghiên cứu HIV kỳ cựu tại Quỹ Nghiên cứu bệnh AIDS (amfAR).

Các nghiên cứu biện pháp chữa trị HIV hiện nay tập trung vào việc loại bỏ tận gốc tất cả virus ra khỏi bộ gen. Nhưng nghiên cứu mới trên Nature cho thấy một giải pháp khả thi hơn: Nếu virus chỉ tồn tại trong các phần không thể tái tạo của bộ gen, bệnh nhân vẫn có thể được coi là khỏi bệnh về mặt chức năng.

'Phần gen nằm trong vùng 'sa mạc' thực sự không quan trọng', Tiến sĩ Walker nói. Thay vì tìm cách tiêu diệt được toàn bộ virus HIV trong cơ thể - bằng các biện pháp rủi ro như ghép tủy xương hoặc với thuốc ARV tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ - chúng ta chỉ cần tìm ra được cách nhốt virus HIV vào vùng gen không thể nhân lên.

Nhờ đó, bệnh nhân HIV có thể tiếp tục sống khỏe mạnh dù vẫn mang virus trong người một cách vô hại, như những gì mà Willenberg làm được trong gần 30 năm qua.

Tham khảo Nytimes, Science