Phát hiện 3 trường hợp bị thủng động mạch chủ do lao hiếm gặp

Trường hợp đầu tiên, bệnh nhân N.V.C (50 tuổi, Trà Vinh) được chuyển đến Bệnh viện trong tình trạng đau bụng dữ dội vùng quanh rốn và hông lưng. Các bác sĩ phát hiện khối cạnh rốn đập theo nhịp tim, ấn đau. Qua khai thác bệnh sử, bệnh nhân cho biết từng điều trị lao phổi 3 năm trước.

Cả 3 trường hợp sau phẫu thuật đã được điều trị với phác đồ lao ngoài phổi.Ảnh: BV

Kết quả siêu âm và chụp CT đa lớp cắt vùng bụng, ghi nhận có vết rách thành trái động mạch chủ bụng, đoạn dưới thận, đường kính 9mm khiến máu thoát ra, tạo túi phình lớn, có huyết khối quanh túi phình và quanh động mạch chủ, bụng to gần bằng trái banh tennis đang dọa vỡ. Ca phẫu thuật cấp cứu được tiến hành nhanh chóng. Sau 7 ngày điều trị, bệnh nhân được điều trị tiếp tục với phác đồ lao ngoài phổi.

Trường hợp thứ 2 ghi nhận lao mạch máu với các biểu hiện khá tương đồng là người bệnh V.T.L (43 tuổi, Bến Tre), nhập viện vì đau nhiều vùng quanh rốn 10 ngày. Bệnh nhân cũng có tiền sử điều trị lao phổi và lao hạch 6 tháng trước. Đặc biệt, người bệnh có thể trạng gầy yếu, suy kiệt. Khi tiến hành thăm khám, các bác sĩ sờ thấy khối u cạnh rốn, lệch về phía phải, đập theo nhịp tim. Kết quả siêu âm và MSCT bụng, ghi nhận người bệnh này cũng bị thủng động mạch chủ khiến máu chảy rỉ rả vào khoang sau phúc mạc, tạo khối máu tụ khu trú lâu ngày xơ hoá.

BS.CKII. Hồ Khánh Đức, Trưởng khoa Phẫu thuật Tim-Mạch máu, cho biết đây là một trường hợp phức tạp vì biến chứng lao hạch khiến ổ bụng của người bệnh viêm dính nhiều nang hạch, các quai ruột dãn. Trong quá trình phẫu thuật, các bác sĩ gặp nhiều trở ngại vì máu tụ dâng cao, các khối hạch lớn.

Tháng 5/2020, Bệnh viện Bình Dân tiếp tục tiếp nhận trường hợp thứ 3 là người bệnh Đ.M.T (64 tuổi, Cà Mau). Bệnh nhân nhập viện cấp cứu vì ói máu và đi cầu phân đen từng đợt không rõ nguyên do. Trước đó, người bệnh đã cụt 2 chân do vết thương chiến tranh, từng trải qua hoại tử vùng tầng sinh môn, đã mở bàng quang thoát lưu nước tiểu cách 8 tháng. Bệnh nhân có dấu hiệu mất máu nặng, phải truyền 5 đơn vị máu. Ông T. cho biết, ông chưa từng được chẩn đoán lao trước đó.

Kết quả MSCT bụng cho thấy, hình ảnh ổ viêm quanh động mạch chủ bụng đoạn dưới thận, phát hiện lỗ thông thương động mạch chủ vào tá tràng. Nhóm bác sĩ phẫu thuật gồm các chuyên gia phẫu thuật mạch máu và phẫu thuật tiêu hóa cấp cứu người bệnh trong tình trạng mất máu lượng nhiều, đe dọa tính mạng. Trong quá trình phẫu thuật, các bác sĩ phát hiện tổn thương điển hình do lao gây ra.

BS.CKII Hồ Khánh Đức cho biết, lao vách mạch máu dẫn tới phình động mạch chủ, thủng vỡ động mạch chủ là bệnh hiếm gặp. Một báo cáo trên thế giới từ năm 2008-2017 (9 năm) của tác giả Manika ghi nhận 28 trường hợp, cho thấy bệnh thường xuất phát từ lao phổi lan ra cấu trúc xung quanh động mạch chủ, gây lao hạch, lao màng ngoài tim, mủ màng phổi, lao cột sống hoặc lao cạnh cột sống. Sau đó, trực khuẩn lao có thể xâm nhập vào thành động mạch. Con đường thứ 2 ít gặp hơn là lan truyền qua đường máu và đóng ở mảng xơ vữa của thành mạch, gây các tổn thương dạng viêm ở thành động mạch chủ, dần phá hủy thành mạch. Tốc độ diễn tiến thay đổi từng bệnh nhân. Khi thủng có thể gây chảy máu ồ ạt hoặc khu trú tạo thành túi phình giả.

Y văn ghi nhận tất cả các bệnh nhân lao hạch máu sống sau điều trị đều phải phối hợp phẫu thuật và thuốc chống lao. Không có bệnh nhân nào sống nếu chỉ điều trị thuốc lao đơn thuần. Ngược lại, khả năng tái phát cao nếu chỉ phẫu thuật mà không dùng thuốc lao kèm theo.

Theo bác sĩ Hồ Khánh Đức, lao mạch máu không có biểu hiện lâm sàng đặc hiệu, diễn tiến âm thầm nên rất nguy hiểm. Khác với các trường hợp vỡ động mạch chủ do vỡ túi phình thông thường, các trường hợp lao mạch máu cần được chẩn đoán sớm và điều trị theo phác đồ lao ngoài phổi ngay sau phẫu thuật. Nếu không, các tổn thương lao sẽ tiếp tục tiến triển âm thầm, tăng nguy cơ nhiễm trùng mảnh ghép gây viêm thủng mạch máu, đột tử do mất máu.

Bác sĩ khuyến cáo, người bệnh có tiền sử đã và đang điều trị lao, nếu đau bụng kéo dài với khối u vùng bụng hoặc đột ngột mất tri giác do sốc mất máu, cần đến cơ sở chuyên khoa về mạch máu để được thăm khám và cấp cứu kịp thời.