Tiêm chủng vắcxin thế nào cho an toàn

Hiện nay công tác tiêm chủng vắcxin phòng bệnh cho trẻ được thực hiện khá phổ biến và trở thành chương trình quốc gia. Tuy vậy, nhằm bảo đảm sự an toàn và tránh các tai biến có thể xảy ra, công tác tổ chức tiêm chủng phải triển khai đúng theo quy định của Bộ Y tế.

Bố trí, sắp xếp điểm tiêm chủng vắcxin

Điểm tiêm chủng vắcxin phòng bệnh gồm điểm cố định và điểm lưu động.Tại mỗi điểm tiêm chủng nên tổ chức thực hiện việc tiêm phòng vắcxin mỗi buổi không quá 50 đối tượng được tiêm.

Trong trường hợp điểm tiêm chủng chỉ tiêm một loại vắcxin trong một buổi số lượng được tiêm có thể không quá 100 đối tượng.

Phải bố trí đủ nhân viên y tế thực hiện việc khám sàng lọc đối tượng trước khi tiêm. Mỗi cơ sở tiêm chủng vắcxin được tổ chức từ một đến nhiều điểm tiêm chủng cố định và đều phải bảo đảm đủ diện tích, nhân sự, cơ sở vật chất và trang thiết bị; phải có bảng phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng nhân viên y tế.

Bố trí điểm tiêm chủng bảo đảm nguyên tắc một chiều theo thứ tự: Khu vực chờ trước tiêm chủng → Bàn đón tiếp, hướng dẫn → Bàn khám sàng lọc và tư vấn trước tiêm chủng → Bàn tiêm chủng → Bàn ghi chép, vào sổ tiêm chủng → Khu vực theo dõi và xử trí tai biến sau tiêm chủng.

Ảnh minh họa

Khám sàng lọc và tư vấn trước tiêm chủng

Việc khám sàng lọc trước khi tiêm chủng vắcxin đối với trẻ em phải được thực hiện đúng theo quy định của Bộ Y tế; phải quan sát toàn trạng, đánh giá tình trạng sức khỏe hiện tại đối với người lớn. Hỏi và ghi chép đầy đủ thông tin của đối tượng tiêm chủng về tiền sử bệnh tật, tiền sử dị ứng, tiền sử tiêm chủng trước đây.

Tư vấn cho đối tượng tiêm chủng, cha, mẹ, người giám hộ của trẻ về tác dụng, lợi ích của việc sử dụng vắcxin và giải thích những phản ứng có thể gặp sau tiêm chủng.

Thông báo cho đối tượng tiêm chủng, cha, mẹ, người giám hộ của trẻ về tác dụng, liều lượng, đường dùng của loại vắcxin được tiêm chủng trước mỗi lần tiêm.

Thực hiện tiêm chủng

Lưu ý liều lượng, đường dùng của từng loại vắcxin phải tuân thủ theo hướng dẫn sử dụng ghi trên nhãn hoặc tờ hướng dẫn sử dụng vắcxin kèm theo.

Loại vắcxin đông khô phải được pha hồi chỉnh theo quy định trước khi sử dụng gồm: Kiểm tra nhãn của dung môi và vắcxin để bảo đảm chắc chắn dung môi của đúng nhà sản xuất, đúng loại vắcxin; không dùng dung môi của vắcxin này pha cho vắcxin khác, không dùng nước cất thay thế cho dung môi.

Kiểm tra hạn sử dụng của dung môi và vắcxin để bảo đảm còn hạn sử dụng, dung môi phải được bảo quản lạnh ở nhiệt độ +20C đến + 80C trước khi pha hồi chỉnh. Mở ống dung môi và vắcxin phải mở ở phần giữa của nắp lọ vắcxin hay lọ dung môi nơi có vòng tròn nhỏ, hoặc dùng cưa để mở.

Vắcxin được sử dụng theo nguyên tắc: hạn dùng ngắn phải được sử dụng trước, tiếp nhận trước phải sử dụng trước hoặc chỉ thị nhiệt độ lọ vắcxin cần phải sử dụng trước theo hướng dẫn của nhà sản xuất hay vắcxin từ buổi tiêm chủng trước chưa sử dụng hết được bảo quản theo đúng quy định nên sử dụng trước.

Vắcxin dạng dung dịch sau khi mở bảo quản ở nhiệt độ từ +20C đến +80C phải được sử dụng trong buổi tiêm chủng. Loại dung môi của vắcxin nào chỉ được sử dụng cho loại vắcxin đó. Vắcxin đông khô sau khi pha hồi chỉnh chỉ được phép sử dụng trong vòng 6 giờ hoặc theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

Trước khi thực hiện tiêm chủng phải kiểm tra vắcxin, dung môi và bơm tiêm, kim tiêm. Cho đối tượng được tiêm chủng hoặc cha, mẹ, người giám hộ của trẻ xem lọ vắcxin trước khi tiêm.

Thực hiện tiêm đúng đối tượng chỉ định tiêm chủng, đúng vắcxin, đúng liều lượng, đúng đường dùng, đúng thời điểm. Bơm tiêm, kim tiêm và vật sắc, nhọn sau khi sử dụng phải cho vào hộp an toàn ngay sau khi tiêm, không đậy nắp kim.

Kết thúc buổi tiêm chủng phải bảo quản vắcxin, dung môi còn nguyên lọ theo quy định về hoạt động tiêm chủng như: vắcxin phải được bảo quản riêng trong thiết bị dây chuyền lạnh, không bảo quản chung với các sản phẩm khác. Sắp xếp vắcxin đúng vị trí, tránh làm đông băng vắcxin.

Bảo đảm vấn đề vệ sinh khi thực hiện thao tác với hộp và lọ vắcxin. Thực hiện việc theo dõi nhiệt độ dây chuyền lạnh bảo quản vắcxin hằng ngày; kể cả ngày lễ, ngay buổi chiều trước khi kết thúc ngày làm việc.

Đối với vắcxin trong chương trình tiêm chủng mở rộng, ngoài việc thực hiện các quy định tại các điểm đã nêu trên, phải có thiết bị cảnh báo nhiệt độ buồng lạnh, có nhật ký tự động ghi lại nhiệt độ đối với kho bảo quản vắcxin trong chương trình tiêm chủng mở rộng của trung ương và khu vực; có nhiệt kế và chỉ thị đông băng điện tử đối với kho hoặc tủ lạnh bảo quản vắcxin của tuyến tỉnh và tuyến quận, huyện, thị xã, thành phố; có nhiệt kế đo đối với tủ lạnh, hòm lạnh hoặc phích vắc-xin của tuyến xã, phường, thị trấn.

Về bảo quản dung môi, trường hợp không đóng gói cùng với vắcxin, dung môi có thể được bảo quản ngoài thiết bị dây chuyền lạnh nhưng phải tuân thủ các yêu cầu bảo quản của nhà sản xuất và đáp ứng các yêu cầu như: không được để đông băng dung môi, phải được làm lạnh từ +20C đến +80C trước khi sử dụng 24 giờ để pha hồi chỉnh.

Bơm kim tiêm chưa sử dụng phải được bảo quản theo quy định để dùng lần sau. Các lọ vắcxin nhiều liều đã mở nhưng chưa sử dụng hết và các lọ đã sử dụng hết sau buổi tiêm chủng xử lý theo quy định về quản lý chất thải y tế. Đối với các trường hợp trì hoãn tiêm chủng trong chương trình tiêm chủng mở rộng phải sắp xếp tiêm bù ngay trong tháng.

Khám sàng lọc trước khi tiêm. Ảnh minh họa.

Theo dõi sau tiêm chủng

Sau khi tiêm chủng vắcxin, phải theo dõi đối tượng đã được tiêm chủng ít nhất 30 phút sau tiêm tại điểm tiêm chủng.

Hướng dẫn gia đình hoặc đối tượng tiêm chủng tiếp tục theo dõi tại nhà ít nhất 24 giờ sau khi tiêm về các dấu hiệu như: toàn trạng, tinh thần, ăn, ngủ, thở, phát ban, triệu chứng tại chỗ tiêm và thông báo cho nhân viên y tế nếu có dấu hiệu bất thường.

Đưa ngay đối tượng tiêm chủng tới bệnh viện hoặc các cơ sở y tế nếu sau khi tiêm có một trong các dấu hiệu như: sốt cao từ 390C trở lên, co giật, trẻ khóc thét, quấy khóc kéo dài, li bì, bú kém, bỏ bú, khó thở, tím tái, phát ban và các biểu hiện bất thường khác hoặc khi phản ứng thông thường kéo dài trên 24 giờ sau tiêm chủng.

Thủ tục ghi chép cũng phải được thực hiện đầy đủ như: Ghi đầy đủ thông tin vào phiếu hoặc sổ tiêm chủng của đối tượng tiêm chủng và trên hệ thống quản lý thông tin tiêm chủng quốc gia, đồng thời hẹn lần tiêm chủng sau.

Ghi ngày tiêm chủng đối với từng loại vắcxin đã tiêm chủng cho đối tượng được tiêm và ghi chép các phản ứng sau tiêm trên hệ thống quản lý thông tin tiêm chủng quốc gia.

Tổ chức chiến dịch tiêm chủng và tiêm chủng tại nhà

Việc tổ chức chiến dịch tiêm chủng vắcxin được thực hiện theo các hướng dẫn của Bộ Y tế đối với từng chiến dịch. Chỉ những cơ sở tiêm chủng đã công bố đủ điều kiện tiêm chủng theo quy định mới được phép tổ chức thực hiện chiến dịch tiêm chủng vắcxin.

Việc tiêm chủng vắcxin tại nhà chỉ được áp dụng triển khai đối với hoạt động tiêm chủng thuộc chương trình tiêm chủng mở rộng; tiêm chủng chống dịch tại các xã thuộc vùng sâu, vùng xa; xã có điều hiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn.

Lời khuyên của thầy thuốc

Để công tác tiêm chủng vắcxin phòng bệnh bảo đảm sự an toàn, việc tổ chức thực hiện tiêm chủng phải được tiến hành đúng quy định của Bộ Y tế về bố trí, sắp xếp điểm tiêm chủng; khám sàng lọc và tư vấn trước tiêm chủng, triển khai tiêm vắcxin đúng kỹ thuật yêu cầu và phải theo dõi sau khi tiêm chủng một cách chặt chẽ để phát hiện những dấu hiệu bất thường nhằm có biện pháp xử trí can thiệp kịp thời, chủ động ngăn ngừa các tai biến có thể xảy ra kể cả nguy cơ sốc phản vệ dẫn đến tử vong.