Hiểu đúng về bệnh đường hô hấp lúc giao mùa

Đặc biệt trong thời điểm giao mùa, nắng mưa thất thường, các loại virus, vi khuẩn gây bệnh về đường hô hấp đang bùng phát mạnh.

Diễn biến bất thường

Theo thống kê của BV Nhi Trung ương, mỗi ngày trong số BV khám và điều trị cho từ 2.500-3.000 trẻ, thì quá nửa là bệnh lý về hô hấp như sốt virus, ho, viêm tiểu phế quản, viêm phổi. Tương tự, tại khoa Nhi (BV Bạch Mai), mỗi ngày có khoảng 200 cháu đến khám, trong đó hơn nửa là số trẻ mắc bệnh hô hấp. Đa phần trẻ bị viêm tiểu phế quản, viêm phổi.

Trong khi tỷ lệ trẻ mắc bệnh ký sinh trùng, nhiễm trùng nhập viện giảm, thì bệnh hô hấp ở trẻ em ngày một tăng và chiếm 40-50% số bệnh nhi nhập viện điều trị nội trú. Tại BV Nhi Đồng 1, bệnh nhi mắc bệnh về đường hô hấp phải nằm ghép từ 3-5 trẻ/giường, còn tại khoa hô hấp 2 - BV Nhi Đồng 2, phòng cấp cứu “mở rộng” của khoa cũng đang trong tình trạng gần 2 trẻ/giường.

Thời tiết giao mùa khiến cho cơ thể phải tập thích ứng với sự thay đổi, đặc biệt là sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm. Người già và trẻ em là hai nhóm đối tượng chính dễ mắc bệnh vì sức khỏe yếu, hệ miễn dịch thiếu hoàn thiện sẽ khó có thể thích nghi với sự thay đổi.

Nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tình trạng virus ngày càng trở nên mạnh hơn là do việc sử dụng kháng sinh quá nhiều, sử dụng sai cách hoặc lạm dụng thuốc kháng sinh trong việc điều trị bệnh dù không cần thiết.

Không phải tất cả trường hợp trẻ bị mắc các bệnh đường hô hấp trên đều là do vi khuẩn, một số lượng lớn các ca mắc bệnh có thể do virus, việc sử dụng kháng sinh trong trường hợp này là không có hiệu quả điều trị bệnh.

Bệnh đường hô hấp thường gặp

Bệnh của đường hô hấp trên của trẻ gặp nhiều nhất vào lúc chuyển mùa là viêm VA, viêm amiđan, viêm mũi, họng, viêm xoang… Đây là những bệnh có thể xảy ra cấp tính nhưng có thể là bệnh mãn tính, mỗi khi thời tiết chuyển mùa là bệnh xuất hiện. Viêm đường hô hấp trên nếu không chữa trị dứt điểm, rất có khả năng chuyển thành viêm hô hấp dưới (viêm phế quản, viêm phổi), đặc biệt là dạng viêm phế quản, phổi cấp tính.

Trẻ bị viêm đường hô hấp có sốt, ho, chảy mũi nước, hắt xì hơi. Sốt có thể sốt vừa hoặc sốt cao 39 - 40oC, sốt lúc tăng lúc giảm nhưng hầu hết là sốt liên tục, một số trường hợp có thể bị co giật, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Tuy vậy, có một số trẻ bị viêm đường hô hấp nặng nhưng không sốt hoặc sốt không cao. Kèm theo sốt là trẻ ho, quấy khó, ngủ kém. Ho đôi khi chỉ thúng thắng nhưng nhiều trường hợp trẻ ho sặc sụa cả ngày lẫn đêm.

Một số trường hợp trẻ viêm đường hô hấp kèm theo khó thở. Nếu chỉ viêm hô hấp trên thì trẻ chủ yếu khó thở do nghẹt mũi nhưng viêm hô hấp dưới, khó thở là do phế quản bị phù nề hoặc do phế quản vừa bị phù nề vừa bị co thắt (viêm phế quản co thắt hay còn gọi là hen phế quản). Biểu hiện của khó thở là tím môi, cánh mũi phập phồng, lõm xương ức hoặc lõm các khe của liên sườn và rối loạn nhịp thở và số lần thở.

Đa số trẻ bị viêm đường hô hấp trên thể nhẹ chỉ kéo dài vài ba ngày là tự khỏi mặc dù không dùng kháng sinh, bởi vì hầu hết do virút gây ra.

Nên làm gì khi trẻ bị viêm đường hô hấp nên làm gì?

Khi trẻ bị viêm đường hô hấp, cần theo dõi trẻ chặt chẽ ở gia đình và chưa nên dùng kháng sinh và thuốc hạ nhiệt. Muốn biết trẻ có bị sốt hay không cần dùng nhiệt kế để đo thân nhiệt cho trẻ. Có thể cho nhiệt kế vào khóe miệng hoặc cho vào hậu môn hoặc cặp nách. Nếu cặp nhiệt độ ở nách thì nên cộng thêm 1/2 độ. Không được dùng bàn tay để sờ lên trán trẻ xem có sốt hay không. Nếu thấy trẻ ho nhiều, mệt mỏi, sốt trên 38oC và đặc biệt là có khó thở thì cần nhanh chóng cho trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được khám bệnh và xử trí kịp thời đề phòng trẻ bị viêm phổi cấp tính.

Trong khi chưa kịp đưa trẻ đi khám bệnh, nếu trẻ sốt trên 38oC không nên mặc nhiều áo quần cho trẻ mà cần mặc quần áo rộng, thoáng để dễ thoát nhiệt. Cần lau mát cho trẻ bằng cách dùng khăn nhúng vào chậu nước sạch có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ của trẻ 2 độ, lau ở trán, nách, bẹn (vài, ba giờ lau một lần) hoặc đắp khăn ướt lên trán, nách, bẹn. Không nên dùng nước đá hoặc nước lạnh để làm hạ nhiệt cho trẻ, bởi vì, nước lạnh quá sẽ làm cản trở sự thoát nhiệt của trẻ, trẻ sẽ sốt cao hơn, nguy hiểm hơn. Nếu lau mát mà trẻ vẫn sốt trên 38oC thì có thể cho trẻ uống hoặc đút hậu môn thuốc Paracetamol.

Nên cho trẻ ăn lỏng, ấm và uống đủ lượng nước cần thiết hàng ngày. Nếu trẻ còn bú mẹ thì cứ cho trẻ bú như bình thường hoặc tăng số lần và tăng thời gian bú mẹ lên càng tốt. Nếu trẻ sốt vừa hoặc sốt cao mà chưa kịp cho trẻ đi bệnh viện được thì cần cho trẻ uống dung dịch ôrêzôn (ORS). Nếu không có ORS, có thể dùng nước cháo muối, bằng cách cho một nắm gạo (50g) với một nhúm muối (3,5g) và sáu bát nước, đun sôi cho đến khi hạt gạo nở bung ra (khoảng 15 phút), chắt ra một lít nước cháo cho trẻ uống dần dần. Lưu ý là nước cháo đã pha chỉ dùng trong ngày, tốt nhất là trong vòng 6 giờ. Trẻ dưới 2 tuổi, cho uống từng thìa, trẻ lớn, uống từng ngụm bằng cốc hoặc bát. Dùng dung dịch ORS hay nước cháo, nếu trẻ bị nôn ra, cần dừng lại, sau 5 - 10 phút cho uống tiếp.

Phòng viêm đường hô hấp cho trẻ

Phòng bệnh hơn chữa bệnh là phương châm đã có từ lâu nay. Để phòng bệnh viêm đường hô hấp lúc chuyển mùa cho trẻ cần quan tâm từ khâu ăn, uống, mặc, lúc chơi và cả khi trẻ ngủ. Không nên cho trẻ ăn uống các loại thức ăn đã nguội, lạnh nhất là uống nước lạnh. Khi thời tiết lạnh cần mặc ấm cho trẻ ngay cả khi ở trong nhà. Ra đường (đi chơi, đi học) cần mặc thật ấm, có mủ ấm, khăn quàng cổ, khẩu trang, găng tay, bít tất. Trong sinh hoạt hàng ngày mỗi lần trẻ làm ướt quần áo (trẻ tè ra quần áo) cần được thay ngay cho trẻ và cần thay bỉm cho trẻ, không cho trẻ nghịch nước. Nên tắm nước ấm cho trẻ, tắm trong phòng kín gió, tắm xong cần lau người thật nhanh và mặc quần áo cho trẻ. Không để gió lùa vào phòng học, phòng ngủ và phòng trẻ chơi.

Trẻ lúc ngủ thường có phản xạ đạp tung hết chăn, người lớn cần quan tâm đắp lại chăn cho trẻ, nếu không, trẻ sẽ bị viêm đường hô hấp do cảm lạnh.

Hàng ngày nên tập cho trẻ vệ sinh răng miệng nhất là các trẻ lớn, nên súc họng bằng nước muối sinh lý vô khuẩn. Loại nước súc họng này có bán tại các quầy dược phẩm, rẻ tiền, rất tiện lợi, hợp vệ sinh và thông dụng. Cần cho trẻ ăn đủ chất, ngoài ra nên cho trẻ ăn thêm trái cây để có đủ lượng vi chất cần thiết tạo kháng thể chống các tác nhân gây nhiễm trùng.