Lợi và hại thế nào khi người già dùng thực phẩm chức năng

Dinh dưỡng giúp chống chọi được với những bệnh lý mạn tính có thể mắc phải như tim mạch, tiểu đường, mất ngủ...

Ở người cao tuổi, dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng để giúp cơ thể khỏe mạnh, chống chọi được với những bệnh lý mạn tính có thể mắc phải như tim mạch, tiểu đường, mất ngủ...  và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, chức năng tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng ở người cao tuổi bị kém đi rất nhiều nên nhiều người đã tìm kiếm cách bổ sung khác như dùng thực phẩm chức năng. Vậy thực phẩm chức năng có thực sự bổ sung các dưỡng chất cần thiết và có phải là thực phẩm lý tưởng cho tất cả mọi người?

Sự đa dạng của thực phẩm chức năng

Ngày nay, thực phẩm chức năng không chỉ là vitamin và khoáng chất mà còn bao gồm những chất khác có trong dược liệu, amino acid, các loại enzyme chiết xuất từ động vật. Một số loại thực phẩ m chức năng đã có những bằng chứng lâm sàng, tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn nhiều loại thực phẩm chức năng cần được thực hiện các nghiên cứu sâu hơn. Không giống thuốc, thực phẩm chức năng không phải tuân theo những nguyên tắc khắt khe của Bộ Y tế về tính an toàn và hiệu quả trước khi đưa ra thị trường. Thực phẩm chức năng cũng không được dùng để điều trị bệnh, nhưng một số loại có thể giúp bổ sung các dưỡng chất thiết yếu hoặc giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

Thực phẩm chức năng thường có giá khá đắt nhưng vẫn được nhiều người cao tuổi tìm dùng như 1 liệu pháp tâm lý.

Người cao tuổi dùng thực phẩm chức năng có lợi gì?

Liệu pháp tâm lý: Đối với hầu hết người cao tuổi đều có tâm lý ngại đến bệnh viện, sợ mắc phải những bệnh lý mạn tính của tuổi già hay phiền hà đến con cháu. Và hầu hết họ đều có những biện pháp để làm chậm quá trình này diễn ra như thay đổi lối sống, chế độ ăn, dùng thuốc và sử dụng thực phẩm chức năng với hy vọng bảo vệ cơ thể chống lại sự lão hóa. Ngoài ra, thực phẩm chức năng còn được coi là liệu pháp tâm lý đối với nhiều người cao tuổi khi được bạn bè, con cái tặng, biếu.

Bổ sung dưỡng chất: Với những người từ 50 tuổi trở lên, nhu cầu dinh dưỡng đã thay đổi. Mặc dù cơ thể đòi hỏi lượng calo ít hơn nhưng lại cần bổ sung một số chất nhất định do khả năng tổng hợp và hấp thu một số vitamin và khoáng chất trở nên kém hiệu quả. Ví dụ như khả năng sản sinh vitamin D của da nhờ ánh sáng mặt trời giảm, khả năng hấp thu vitamin B12 của cơ thể cũng giảm. Bên cạnh đó, nhu cầu của một số chất lại tăng cao, ví dụ như trước 50 tuổi, nhu cầu canxi là 1.000mg/ngày, nhưng sau tuổi 50 lại cần tới 1.200mg/ngày để duy trì tốt sự hoạt động của hệ xương. Vì vậy, kể cả khi chế độ ăn uống đa dạng, người cao tuổi chưa chắc đã nhận được đầy đủ lượng vitamin, khoáng chất và các chất dinh dưỡng cần thiết nên sử dụng thực phẩm chức năng là lựa chọn của nhiều người cao tuổi.

Một số lưu ý khi người cao tuổi dùng thực phẩm chức năng

Đa số các loại thực phẩm chức năng đem lại lợi ích cho người cao tuổi, tuy nhiên có một số lại gây ảnh hưởng đến sức khỏe do có các tác dụng phụ hoặc khi tương tác với một số loại thuốc. Một số thực phẩm chức năng có thể chứa các hoạt chất có hoạt tính sinh học mạnh, do đó không an toàn cho sức khỏe. Vì vậy cần lưu ý một số điều sau đây:

Tương tác thuốc và thực phẩm chức năng

Người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh, do đó hay phải dùng nhiều loại thuốc. Trong một số trường hợp, việc kết hợp các loại thực phẩm chức năng với thuốc có thể có hại, thậm chí là đe dọa tính mạng. Ví dụ warfarin (thuốc kê đơn), sâm (ginseng), aspirin (một loại thuốc không kê đơn) và vitamin E đều có thể làm giảm đông máu. Nếu kết hợp các loại thuốc và thực phẩm chức năng này cùng nhau làm tăng nguy cơ chảy máu dạ dày. Một ví dụ khác là khi kết hợp ginkgo biloba (thường có trong thực phẩm chức năng có tác dụng tuần hoàn máu não) với thuốc uống nifedipin (một thuốc điều trị huyết áp) làm tăng nồng độ nifedipin trong máu gây nguy hiểm. Do đó, tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc và thực phẩm chức năng, đồng thời thông báo cho bác sĩ các loại thuốc và thực phẩm chức năng đang sử dụng.

Bệnh nhân chuẩn bị phẫu thuật

Một số loại thực phẩm chức năng có thể gây ra các tác dụng không mong muốn trước, trong và sau khi phẫu thuật. Cần thông báo cho các cán bộ y tế về những loại vitamin, khoáng chất, dược liệu hay bất cứ loại thực phẩm chức năng nào mà bạn đang uống, đặc biệt là trước khi phẫu thuật. Điều này cực kỳ quan trọng. Có những loại thuốc cần được ngưng sử dụng trước ít nhất 2 đến 3 tuần trước khi phẫu thuật để tránh tương tác, ví dụ như làm thay đổi nhịp tim, thay đổi huyết áp, nguy cơ chảy máu. Một số người nghĩ rằng bổ sung thực phẩm chức năng rất tốt và uống nhiều càng tốt hơn. Nhưng việc dùng quá nhiều vitamin, khoáng chất hay một số chất dinh dưỡng có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe, ví dụ như vitamin A, D, sắt (từ các loại thực phẩm chức năng) nếu dùng với liều gấp đôi có thể gây hại.

Ngoài ra, giá thành của các loại thực phẩm chức năng không hề rẻ so với lương hưu của người cao tuổi nên khi sử dụng cần lựa chọn loại thuốc cần thiết và hợp lý nhất. Bên cạnh đó, người cao tuổi nên nhớ thực phẩm chức năng có thể giúp bổ sung các dưỡng chất hàng ngày nhưng không có tác dụng chữa bệnh và không thể thay thế thức ăn. Do vậy, người cao tuổi nên có chế độ dinh dưỡng đa dạng các nhóm thực phẩm, luyện tập thể dục thể thao và tinh thần thoải mái. Đó là yếu tố then chốt để có một cơ thể khỏe mạnh.

ThS. DS. Nguyễn Minh Trang