Trẻ được bú mẹ ngay khi mới sinh ra là điều tuyệt vời nhất đứa trẻ đó có được. Cho con bú mẹ chính là sợi dây gắn kết tình cảm mẹ con và đứa trẻ dù mới sinh nhưng vẫn cảm nhận được tình yêu thương từ mẹ chúng.
Theo thống kê từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cả nước ta chỉ có 19,6% trẻ dưới 6 tháng tuổi được bú sữa mẹ. Đặc biệt, theo thống kê của viện này vào tháng 12/2013, ngay tại TP.HCM, con số ấy chỉ có 1%.
Để các bà mẹ hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc cho con bú mẹ, hãy cùng lắng nghe giải đáp của các chuyên gia trong chương trình tư vấn 'Vô vàn lợi ích khi nuôi con bằng sữa mẹ'.
Khách mời tham gia chương trình:
ThS.BS Nguyễn Mai Hương - Vụ Sức khỏe Bà mẹ - Trẻ em - Bộ Y tế;
TS.BS Cao Thị Hậu - Nguyên Giám đốc Trung tâm truyền thông Giáo dục dinh dưỡng - Viện dinh dưỡng quốc gia.
Phương pháp hút sữa an toàn
Lương Liên: Xin chào bác sĩ! Bé nhà cháu được 5 tháng tuổi, nặng 7 kg, một tháng trở lại đây cháu rất ít sữa do bị ốm và uống kháng sinh. Cháu có ăn canh móng giò đu đủ nhiều nhưng không thấy cải thiện. Uống sữa ngoài thì cháu bị dị ứng mẩn đỏ, ít thì xung quanh miệng, nhiều thì khắp người, khoảng 1 giờ sau thì lặn. Cháu đã đổi mấy loại sữa nhưng bé vẫn bị. Hiện tại cháu đã cho bé ăn dặm được 10 ngày với bột ăn dặm đóng gói. Ngày hai bữa, trưa và tối, mỗi bữa một muỗng gạt cùng 50ml nước. Có thể vì đói nên tối ngủ bé hay cựa quậy, đập chân tay nhiều. Vậy xin hỏi bác sĩ cháu phải làm sao để có nhiều sữa trở lại, và việc bé bị dị ứng sữa ngoài thì phải làm sao? Có sợ bé không ăn sữa ngoài sẽ bị thiếu chất không?
TS.BS Cao Thị Hậu: Với trẻ 5 tháng, mẹ nên duy trì cho con bú sữa mẹ càng nhiều càng tốt. Trẻ 5 tháng 7kg là phát triển tốt. Cơ chế tiết sữa là cơ chế thần kinh thể dịch nên trẻ càng bú mẹ càng ra nhiều sữa. Do vậy, dể duy trì và có nhiều sữa, mẹ nên cho bé bú nhiều hơn và chờ đến 6 tháng thì cho bé ăn dặm. Nên tạm dừng cho bé ăn bột để tránh rối loạn chuyển hóa đường, không hấp thu, chuyển hóa được. Mẹ nên tiếp tục ăn cháo móng giò – 1 bài thuốc dân gian để cải thiện nguồn sữa.
Tô Quỳnh (Quảng Ninh): Chào bác sĩ! Con em được tháng rưỡi, tăng 1 cân. Cháu bú mẹ hoàn toàn, nhưng nhìn cháu không được bụ bẫm và chậm lớn nên mọi người bảo tại sữa mẹ loãng và không có chất nên khuyên em cho con uống thêm sữa ngoài trong khi sữa em quá nhiều. Theo hướng dẫn của bác sĩ, em cho cháu bú hết một bên rồi mới sang bên khác. Em cũng đã cho cháu đi khám sức khỏe, không thấy gì bất thường. Cháu ăn ngủ tốt cũng không quấy khóc. Vậy em có nên cho cháu uống thêm sữa ngoài không và có phải tại sữa mẹ loãng không ạ? Làm thế nào để sữa đặc hơn? Xin cảm ơn bác sĩ.
TS.BS Cao Thị Hậu: Bạn nên tiếp tục cho bé bú sữa mẹ và không nên ăn các loại sữa khác. Nếu sữa vắt ra lúc đầu thấy hơi loãng và hơi xanh thì đó là sữa đầu bữa, sau khi trẻ bú xong mẹ mới vắt ra được gọi là sữa cuối bữa. Sữa cuối bữa có nhiều dinh dưỡng và năng lượng. Trẻ 1 tháng lên 1 kg là phát triển tốt nên mẹ không phải lo lắng. Người mẹ cần quan tâm đến nước tiểu của con, nếu trẻ đi tiểu trung bình 6 lần/ngày và ko có mùi khai, nồng, như vậy chứng tỏ bé đã đủ sữa mẹ. Mẹ nên cho bú càng nhiều càng tốt để sữa ra nhiều. Mẹ cũng nên ăn nhiều để tăng chất dinh dưỡng và đặc biệt là uống đủ nước.
MC: Ngày 1-7/08 hằng năm, tuần lễ thế giới nuôi con bằng sữa mẹ được các quốc gia trên thế giới tổ chức nhằm khuyến khích và tăng cường việc nuôi con bằng sữa mẹ. Vậy trong chương trình đó, các tỉnh, thành phố trên cả nước thường có những hoạt động nào? Qua nhiều năm tổ chức, chương trình gặt hái được những thành công gì?
ThS.BS Nguyễn Mai Hương: 1-7/8 hàng năm, Việt Nam tổ chức tuần lễ hưởng ứng việc nuôi con bằng sữa mẹ. Đây là dịp để tăng cường nhận thức của người dân và cán bộ y tế về tầm quan trọng của sữa mẹ. Với các cơ sở sản khoa, y tế, thường tổ chức truyền thông và tư vấn cho các bà mẹ việc nuôi con bằng sữa mẹ, cách cho con bú và duy trì nguồn sữa để nuôi con. Từ năm 1999, Việt Nam đã đẩy mạnh và hưởng ứng chương trình nuôi con bằng sữa mẹ.
Hồng Vy: Chào các bác sĩ! Hiện nay em nghe nói nhiều đến việc các mẹ hay dùng máy hút sữa để trữ sữa cho con. Vậy em xin hỏi: cách làm này có tốt cho mẹ và bé không? Nếu tốt thì nên dùng máy hút sữa như thế nào? Cách hút ra sao là an toàn? Trữ sữa như thế nào để đảm bảo dinh dưỡng cho bé? Thời gian trữ được bao lâu để sữa vẫn còn tốt? Hiện em đang mang thai ở tuần 29, xin được bác sĩ tư vấn cho em chế độ ăn uống để sữa nhanh về với bé. Em xin cám ơn các bác sĩ rất nhiều!
ThS.BS Nguyễn Mai Hương: Có 2 cách vắt sữa: bằng tay và bằng máy. Sau khi vắt sữa, mẹ nên để vào 1 cốc/chai để đủ cho trẻ ăn 1 bữa, không làm ảnh hưởng đến chất lượng sữa. Có 3 cách bảo quản: Với nhiệt độ mát: sữa mẹ để được 4 tiếng. Ngăn mát, tủ lạnh: để sữa được 8 tiếng. Trữ ngăn đá tủ lạnh: để được 6 tháng, khi ăn thì rã đông và cách thủy cho trẻ ăn.
TS.BS Cao Thị Hậu:Mẹ nên vắt sữa bằng tay thì tốt hơn, trước khi vắt sữa người mẹ dùng tay day đầu vú hoặc lấy khăn ấm chườm vú. Vắt sữa bằng tay sẽ kích thích sữa ra tốt hơn. Sữa nên được trữ trong cốc rửa xà phòng sạch sẽ và đậy nắp để đảm bảo vệ sinh. Tuyệt đối không đun sữa mẹ trước khi cho trẻ bú bởi sữa mẹ khác sữa công thức, sữa mẹ có kháng thể đã diệt được vi khuẩn. Mẹ chỉ cần lấy sữa đã vắt ngâm trong nước nóng rồi cho trẻ bú.
Bảo quản sữa mẹ đúng cách
Thanhbui1988@gmail.com: Bé nhà em hiện được 4 tháng. Em ít sữa, kích sữa không thành công. Em kích 1 ngày được khoảng 4, 5 lần bằng máy hút tay, vì em còn bận trông bé. Trước khi kích 20 phút, em uống 1 cốc nước nóng hoặc 1 cốc sữa nóng, rồi mát-xa ngực trong 3 phút, và hút trong 30 phút. Em ăn 3 bữa chính, 2 bữa phụ, ăn đầy đủ vitamin, mỗi ngày uống 2 lít nước. Vậy mà sữa vẫn ít, em có làm sai bước nào không? Liệu ăn móng giò hầm có thực sự giúp sữa về không?
TS.BS Cao Thị Hậu: Tốt nhất em nên cho con bú trực tiếp để sữa về và đây cũng là sự gắn bó tình cảm mẹ con. Để có sữa, em nên 1 tiếng vắt 1 lần, càng vắt nhiều càng kích thích ra sữa. Chế độ ăn của em như chia sẻ là đủ rồi và nên tiếp tục ăn móng giò để sữa được bài tiết nhiều hơn.
Huyền Trân (Thừa Thiên Huế): Chào các chuyên gia. Cháu sinh em bé được 4 tháng đã phải đi làm. Vậy nên cháu không thể tiếp tục cho bé bú mẹ liên tục được nữa. Mọi người chỉ cháu cách tích sữa cho vào tủ lạnh để bé bú dần. Cháu cũng có làm như thế nhưng sau 1 tháng thấy bé lớn không nhanh bằng việc cho bú mẹ trực tiếp, thỉnh thoảng có bị nôn. Liệu có phải trong quá trình bảo quản sữa mẹ, chất dinh dưỡng đã bị mất đi và ảnh hưởng đến sự phát triển của bé? Cháu cần bảo quản sữa mẹ như thế nào cho đúng cách?
ThS.BS Nguyễn Mai Hương:Dụng cụ vắt sữa cần đảm bảo sạch sẽ, nên trữ trong ngăn mát tủ lạnh (4-8 tiếng) hoặc ngăn đá (6 tháng). Khi ăn, trẻ bị nôn, đây có thể là yếu tố khiến trẻ tăng cân chậm. Việc bảo quản sữa ảnh hưởng đến trẻ chỉ là 1 yếu tố, ngoài ra còn nhiều yếu tố khác. Cần cho trẻ đi khám ở các phòng khám nhi để được xác định rõ yếu tố gây nôn cho trẻ.
TS.BS Cao Thị Hậu: Nhiều bà mẹ thường hay ép trẻ ăn no, ăn nhiều để tránh bị trớ. Do đặc điểm dạ dày trẻ em bé và nằm ngang, nên trẻ dễ bị trớ. Sau khi cho bé ăn, mẹ nên bế vác để cằm trẻ tì vào vai mẹ và để đầu trẻ cao. Sau đó, mẹ nên vỗ ợ hơi cho trẻ. Khi đặt bé nằm, người mẹ nên để bé nằm nghiêng để không bị sặc nếu nôn trớ.
Nông Thị Hợi (Cao Bằng): Xin chào bác sĩ, chị gái tôi mới sinh mổ được 2 tuần và không có sữa cho bé bú. Tôi lên mạng tìm hiểu làm thế nào để có sữa mẹ cho bé bú thì thấy trên các diễn đàn có nhiều chị em chia sẻ sữa của mình cho những người mẹ thiếu sữa như chị gái tôi. Tuy nhiên tôi thắc mắc liệu những nguồn sữa đó có tiềm ẩn nguy cơ gì cho bé không. Vậy làm thế nào để biết nguồn sữa đó đảm bảo an toàn? Trong trường hợp không thể bú sữa mẹ, bé cần có chế độ dinh dưỡng như thể nào để phát triển tốt? Tôi xin cảm ơn.
TS.BS Cao Thị Hậu: Sữa mẹ đi xin chưa thể kiểm soát được chất lượng. Vì vậy cách trên là chưa được an toàn. Người mẹ nên tập cho bé bú thường xuyên để kích sữa, bú càng nhiều càng tốt. 1 tiếng bú 1 lần, miễn làm sao trẻ và mẹ tiếp xúc với nhau để kích thích sữa ra. Trong trường hợp trẻ bú không ra sữa và bỏ ti, người mẹ xem lại cách bế trẻ đúng cách: cho người trẻ áp vào người mình và miệng trẻ đúng tầm với vú mẹ. Ngoài ra, người mẹ vừa cho bé bú vừa sử dụng xi lanh để bơm sữa cho trẻ, giúp trẻ không bị chán vì mẹ quá ít sữa. Tinh thần người mẹ: nếu mất ngủ, lo lắng cũng cản trở việc có sữa cho con. Do vậy, người mẹ nên giữ tinh thần thoải mái.
MC: Hiện nay, phong trào 'ngân hàng sữa' cho các bé thiếu sữa mẹ phát triển rất rầm rộ trên các diễn đàn. Tuy nhiên đây là phong trào tự phát, các mẹ dù có kiến thức nhưng việc cất trữ sữa chưa chắc đảm bảo an toàn và dinh dưỡng. Vậy, Vụ SKBMTE đã nghĩ đến việc thành lập ngân hàng sữa mẹ tại các bệnh viện chưa ạ?
ThS.BS Nguyễn Mai Hương: Vụ SKBMTE sẽ thành lập ngân hàng sữa mẹ ở các BV sản nhi, ngành y cũng cần có biện pháp sàng lọc và tiệt trùng sữa, để cung cấp cho các bà mẹ không có sữa hoặc có sữa nhưng vì 1 số lý do không thể cho con bú.
Thấy hữu ích thì LIKE và SHARE ngay nhé!